Kako će izgledati novi skupštinski saziv?

 

Na parlamentarnim izborima održanim u decembru 2023. godine učestvovalo je 18 izbornih lista - isto koliko i na prethodnim izborima 2022. godine (Tabela 1). 

Tabela 1: Pregled broja kandidovanih izbornih lista na parlamentarnim izborima u proteklih 11 godina i broja izbornih lista koje su osvojile mandate

 

Preliminarna struktura budućeg saziva Narodne skupštine Republike Srbije 2024.

 

Od 18 kandidovanih lista, mandate je osvojilo njh pet, uz pet izbornih lista manjinskih stranaka za koje važi pravilo takozvanog “prirodnog praga”. Dakle, mandate će dobiti kandidati i kandidatkinje sa ukupno 10 izbornih lista (Tabela 2). 

Tabela 2: Preliminarni pregled izbornih lista koje su osvojile mandate u Narodnoj skupštini nakon parlamentarnih izbora 2023. godine

 

Kada je reč o stranačkoj strukturi, prema podacima navedenim u izbornim listama, u Skupštini će se naći predstavnici i predstavnice 24 stranke i jedne grupe građana (grupa građana “Mi – glas iz naroda, prof. dr Branimir Nestorović“). 

Pojedinačno, najviše poslanika i poslanica imaće Srpska napredna stranka (110), zatim Narodni pokret Srbije (17), dok je na trećem mestu Stranka slobode i pravde (16) (Tabela 3).  

Tabela 3: Preliminarni pregled političke strukture izbornih lista koje su osvojile mandate nakon parlamentarnih izbora 2023. godine, i broja osvojenih mandata po svakoj političkoj partiji ili pokretu

 

Što se polne strukture budućeg saziva tiče, manje zastupljeni pol, žene, nije dostigao željenih 40 odsto učešća, iako jeste blizu tog broja (Grafikon 1).

Grafikon 1: Preliminarna polna struktura XIV parlamentarnog saziva

 

Najveće odstupanje od procentualnog odnosa 60:40 imaju liste sa malim brojem mandata. Oba mandata liste Usame Zukorlić – Ujedinjeni za pravdu – Stranka pravde i pomirenja – Bošnjaci Sandžaka,  Tomislav Žigmanov – Demokratski savez Hrvata u Vojvodini, kao i po jedan ukupni mandat lista Ruska stranka – Slobodan Nikolić i Politička borba Albanaca se nastavlja – Šaip Kamberi pripali su muškarcima, tako da je procenat žena ovih lista nula, dok je od dvoje poslanika liste SDA Sandžaka – dr. Sulejman Ugljanin jedan muškarac i jedna žena, te su oni dostigli najviši procenat zastupljenosti manje zastupljenog pola, polovinu. 

Kod lista koje su osvojile više od 10 mandata, zabrinjavaju liste Dr Miloš Jovanović – Nada za Srbiju – Srpska koalicija NADA – Nacionalno demokratska alternativa – Nova Demokratska stranka Srbije (Novi DSS) – Pokret obnove Kraljevine Srbije (POKS) – Vojislav Mihailović i Mi - glas iz naroda, prof. dr Branimir Nestorović, koje imaju odnos polova praktično 70:30, naročito ukoliko se ima u vidu da je lista koalicije Nada prethodni saziv započela sa 60:40, a završila sa 80:20, nakon niza ostavki poslanica, na čija mesta su došli poslanici. (Grafikon 2).

Grafikon 2: Polna struktura po izbornim listama koje su osvojile mandate 2023. godine

 

U starosnoj strukturi, među budućim poslanicima i poslanicama najviše je rođenih između 1970. i 1979. godine, a ukupna prosečna starost je 49 godina. Poslanika i poslanica mlađih od 30 godina je pet, što je znatno manje nego u prethodnom sazivu, kada ih je bilo 14 (dok je prosečna starost bila 47 godina).

Najstariji poslanici novog saziva biće Stojan Radenović, Nada Macura i Jovan Kolundžija (SNS), rođeni 1948. godine, a najmlađi Nastasja Baković (Protiv nasilja) i Marko Milošević (SPS/JS), rođeni 1999. godine (Tabela 4).

Tabela 4: Preliminarna starosna struktura XIV parlamentarnog saziva

 

Prosečno najstarija je lista Ruska stranka – Slobodan Nikolić, koja ima samo jednog poslanika, starog 67 godina. Sledeća je lista Politička borba Albanaca se nastavlja – Šaip Kamberi koja takođe ima jednog poslanika koji ima 60, a zatim lista Mi - Glas iz naroda, prof. dr Branimir Nestorović, sa prosečnom starošću od skoro 58 godina. „Najmlađa“ je lista Usame Zukorlić – Ujedinjeni za pravdu – Stranka pravde i pomirenja – Bošnjaci Sandžaka,  Tomislav Žigmanov – Demokratski savez Hrvata u Vojvodini, sa dva poslanika, prosečne starosti 34,5 godina (Grafikon 3).

Grafikon 3: Starosna struktura po izbornim listama koje su osvojile mandate 2023. godine

 

Što se regionalne raspodele tiče, najveći broj poslanika i poslanica ima prebivalište na teritoriji Beograda, ukupno skoro 43 odsto. Sledeći po zastupljenosti je Južnobački okrug, sa 8 odsto, dok je a trećem mestu Nišavski okrug, sa nešto preko 4 odsto. Čak 16 okruga zastupljeno je sa manje od 5 poslanika i poslanica, odnosno manje od 2 odsto. Okruzi koji nemaju svoje predstavnike i predstavnice u novom sazivu Skupštine su dva okruga sa područja Kosova i Metohije -  Kosovsko-pomoravski i Prizrenski (Tabela 5). U odnosu na prethodni saziv, na listi regionalne raspodele promena je u trećem mestu, jer se tada na ovoj poziciji nalazio Raški okrug, koji je u ovom sazivu pao na peto mesto. Takođe, u odnosu na prošli saziv primetno je i znatno smanjenje procenta Južnobačkog okruga (sa 12 na osam procenata), no, bez obzira na to smanjenje, ovaj okrug je zadržao istu poziciju na listi u odnosu na prošli saziv.

Tabela 5: Preliminarna regionalna struktura XIV saziva

 

Sem ukupnog broja poslanika i poslanica po okrugu, za bolje razumevanje predstavljenosti okruga u parlamentu važan je i broj stanovnika čije lokalne probleme i potrebe najbolje mogu razumeti i zastupati poslanici i poslanice iz istog okruga, odnosno razmera između broja stanovnika okruga i broja poslanika i poslanica iz tog okruga, iako trenutni izborni sistem predviđa da je cela Srbija jedna izborna jedinica i da je svaki narodni poslanik predstavnik svih građana Srbije. Ukoliko se razmotri i broj građana svakog okruga, Beograd je ponovo na prvoj poziciji, sa jednim poslanikom na 15740 građana, dok sa druge strane u Moravičkom okrugu jedan poslanik dolazi na čak 94946 građana. 

Građani Pčinjskog i Zaječarskog okruga, na primer, stoga imaju prema broju stanovnika bolju indirektnu predstavljenost nego što pokazuje samo ukupan broj poslanika, dok su u Južnobačkom i Nišavskom okrugu građani u tom smislu predstavljeni lošije. 

Za okruge sa područja Kosova i Metohije RZS nema podatke o broju građana, te ovakva analiza nije moguća (Tabela 6). 

Tabela 6: Presek preliminarne regionalne struktura XIV saziva sa brojem stanovnika po regionima

 

Procentualno najveći udeo poslanika i poslanica iz Beograda ima lista Mi - Glas iz naroda, prof. dr Branimir Nestorović (92%), dok manjinske liste nemaju nijednog poslanika ni poslanicu sa prebivalištem na teritoriji Beograda (Tabela 7).

Tabela 7: Regionalna struktura po izbornim listama koje su osvojile mandate 2023. godine

 

Kada je reč o dosadašnjem poslaničkom iskustvu, 98 poslanika i poslanica prvi put će se naći u poslaničkim klupama, što je skoro 40 procenata od ukupnog broja. Najveći broj mandata do sada imaju poslanici Veroljub Arsić, Igor Bečić i Aleksandar Čotrić (SNS), kojima će ovo ukupno biti deseti poslanički mandat u Skupštini Srbije (Tabela 8).

Tabela 8: Preliminarna struktura po ukupnom broju prethodnih mandata poslanika XIV saziva 

 

Gledano po listama, prema prosečnom broju prethodnih mandata najiskusnija je lista Ivica Dačić – Premijer Srbije, sa prosečno više od tri prethodna mandata po poslaniku, dok je jedinom poslaniku liste Ruska stranka – Slobodan Nikolić ovo prvi mandat (Grafikon 4).

Grafikon 4: Preliminarna struktura po prosečnom broju prethodnih mandata poslanika XIV saziva po listama

 

I na kraju, kada je reč o zanimanjima poslanika i poslanica, najviše ih je u oblasti prava i ekonomije, a u prva tri su još prosveta i nauka. Među poslanicima i poslanicama nema nezaposlenih, kao ni studenata, a u penziji ih je 9 (Tabela 9).

Tabela 9: Preliminarna struktura po oblastima zanimanja XIV saziva