Dame i gospodo narodni poslanici, pre svega, veliko mi je zadovoljstvo što se danas o ovako važnoj temi raspravlja u ovom domu. Čestitam vam preseljenje i nadam se da ćete u budućnosti raditi uspešno, da ćete donositi zakone koji će biti od koristi za naše građane, da ćete učestvovati, zajedno sa Vladom, u kreiranju bolje budućnosti. Naravno, nadam se da ćete u ovako divnom domu, u ovakvom istorijskom zdanju potvrditi sve ono što je suština parlamentarizma, a to je, pre svega, jedno kulturno predstavljanje građana.
Državni simboli predstavljaju oznake entiteta i suverenosti država, duboko usađene u kolektivno pamćenje svakog naroda. Njima se predstavlja država i izražava jedinstvo, odanost i pripadnost državi. Svojim oblikom i sadržajem, bojama i znacima u grbu i na zastavi, odnosno rečima i melodijom himne, državni simboli na autentičan način sublimiraju temeljne vrednosti na kojima počiva država, povezujući njene građane, državni kontinuitet i tradiciju.
Spajajući prošlo sa sadašnjim, državni simboli imaju poseban značaj za državu i građane. Zbog toga je važno da budu utvrđeni sa namerom da traju, da budu pažljivo odabrani, posebno ako u tradiciji države već postoje simboli koji su ukorenjeni i prihvaćeni. U zrelim društvima i razvijenim državama insistira se na trajnosti oblika i sadržaja državnih simbola, jer dugotrajni državni simboli čuvaju spone među generacijama.
Prilikom donošenja Ustava Republike Srbije iz 1990. godine propuštena je prilika da utvrđivanjem novih državnih znamenja otpočne i simbolično nova etapa ustavnosti Srbije, na način na koji su to učinile gotovo sve istočnoevropske države, nekadašnje članice socijalističkog bloka. U ovim zemljama novi državni simboli utvrđivani su, po pravilu, uspostavljanjem njihovih starih tradicionalnih simbola.
Promene državnopravnog statusa države Srbije koje su usledile, najpre nakon usvajanja Ustava SRJ od 1992. godine, kao republike članice u dvočlanoj federaciji, a potom i kao države članice u državnoj zajednici Srbija i Crna Gora, iznova su otvarale pitanje državnih simbola Republike Srbije.
Narodna skupština Republike Srbije, radi popunjavanja pravne praznine u ovako važnom pitanju, ne dirajući ustavne prepreke još uvek važećeg Ustava iz 1990. godine, usvojila je 2004. godine Preporuku o korišćenju grba, zastave i himne Republike Srbije. Vlada Srbije usvojila je iste godine Zaključak o upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije.
Potreba i prilika za uređivanjem državnih simbola Srbije ponovo se ukazala 2006. godine kada se Republika Srbija, posle perioda nešto kraćeg od jednog veka, u kojem je bila deo nekoliko različitih političkih i ustavnopravnih formi zajedničke države sa drugim južnoslovenskim narodima, ponovo konstituisala kao nezavisna država.
Novi Ustav Republike Srbije od 2006. godine utvrdio je u članu 7. da Republika Srbija ima svoj grb, zastavu i himnu (u stavu 1); da se grb Republike Srbije koristi kao Veliki grb i kao Mali grb (to je stav 2); da zastava Republike Srbije postoji i koristi se kao Narodna zastava i kao Državna zastava (to je stav 3); da himna Republike Srbije jeste svečana pesma "Bože pravde" (to je stav 4) i da se izgled i upotreba grba, zastave i himne uređuju zakonom (stav 5).
U sadašnjem ustavnom i pravnom poretku Republike Srbije pitanja koja se odnose na izgled i upotrebu grba, zastave i himne Republike Srbije nisu uređena zakonom. Ustav Republike Srbije od 2006. godine ostavio je zakonodavcu kompletno uređivanje načina upotrebe državnih simbola, kao i zakonodavnu razradu ustavnih odredaba o zastavi i grbu, u pogledu uređivanja njihovog izgleda.
Kako ova pitanja nisu uređena zakonom, a Ustav to nalaže, neophodno je da ta pitanja budu uređena zakonom, u skladu sa članom 7. stav 5. Ustava Republike Srbije.
Prilikom pripreme Predloga zakona o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije pošlo se od toga da je Republika Srbija stara evropska država koja ima dugu državotvornu tradiciju, jer kontinuitet njene državnosti i nastanak njenih simbola sežu preko Kraljevine Srbije i Kneževine Srbije 19. veka do srpske srednjovekovne države.
Prema proučenoj istorijskoj, heraldičkoj i ustavnopravnoj literaturi zaključeno je da osnovni elementi grba Srbije - krst sa četiri ocila i beli dvoglavi orao, potiču još od države Nemanjića. Grb Srbije sa navedenim elementima konačno je uobličio Stojan Novaković, ministar prosvete Kraljevine Srbije, spajanjem navedenih srednjovekovnih heraldičkih elemenata grba Srbije i kraljevske krune koja potiče od krunisanja Stefana Prvovenčanog.
To idejno rešenje grba Srbije, nakon sticanja državne nezavisnosti Srbije i njenog međunarodnog priznanja na Berlinskom kongresu 1878. godine, dobilo je svoje državno i pravno otelotvorenje u Zakonu o grbu Kraljevine Srbije od 1882. godine, a potom i u Ustavu Kraljevine Srbije od 1888. godine. Ovaj grb je ostao državni grb Srbije sve do utapanja Kraljevine Srbije u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca 1918. godine, a u osnovi, nakon toga i kao grb Kraljevine SHS, odnosno grb Kraljevine Jugoslavije, u kojem su ravnopravno sa srpskim bila zastupljena hrvatska i slovenačka obeležja.
Suprotno shvatanjima po kojima kruna na grbu nije primerena državi republikanskog oblika vladavine, stav je heraldičke nauke da ona ne predstavlja izraz monarhije, već suvereniteta vlasnika grba, države, odnosno naroda, a imaju je na svojim grbovima i druge države republikanskog oblika vladavine.
U pogledu zastave Srbije, prema proučenim izvorima, zaključeno je da i crvena i plava boja zastave potiču u tradiciji još od srpske srednjovekovne države Nemanjića, a da se crveno-plavo-bela varijanta u osnovi koristila kao zastava Kneževine Srbije. Ustavom Kraljevine Srbije od 1888. godine definitivno je utvrđeno – narodne su boje: crvena, plava i bela.
Nezavisno od potonjih promena državnog statusa i oblika vladavine koji su uticali i na izgled državnih simbola, obe boje zastave Srbije neprekidno su opstale do današnjih dana.
Odredbom člana 7. stav 5. Ustava Republike Srbije od 2006. godine utvrđeno je da je himna Republike Srbije svečana pesma "Bože pravde".
Ova pesma autora Jovana Đorđevića, na muziku Davorina Jenka, proglašena je za državnu himnu nakon proglašenja Kneževine Srbije za Kraljevinu Srbiju 1882. godine, za vreme vladavine kralja Milana Obrenovića.
Smena dinastija na tronu, Obrenovića i Karađorđevića, koja je usledila 1903. godine, premda je izvedena po principu ustavnog diskontinuiteta, nije uticala na grb i zastavu, ali je nakon proglašenja kralja Petra Prvog Karađorđevića raspisan konkurs za novu državnu himnu, koji je ubrzo poništen, da bi 1909. godine, ukazom kralja Petra Prvog, ponovo bila vraćena himna "Bože pravde". Ona je ostala državna himna sve do proglašenja Kraljevine SHS, a i nakon toga je bila zastupljena u himni Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca, odnosno Kraljevine Jugoslavije, zajedno sa delovima hrvatske i slovenačke himne.
Formiranje druge Jugoslavije donelo je nove državne simbole, krojene prema ideološkim potrebama tog vremena. Nakon raspada SFRJ, čija je himna "Hej, Sloveni" opstala još neko vreme kao himna SRJ, odnosno državne zajednice Srbija i Crna Gora, Ustav Republike Srbije od 2006. godine, utvrđivanjem svečane pesme "Bože pravde" za himnu Republike Srbije, koja, premda uz određene prekide, kraće ili duže, jedina ima tradiciju u državnopravnoj istoriji Srbije, razrešuje sve dileme u vezi sa himnom Srbije, pa je zakonodavcu ostalo da, saglasno članu 7. stav 5. Ustava, uredi tekst himne "Bože pravde" kao himne Republike Srbije.
Ustav Republike Srbije od 2006. godine utvrdio je himnu Republike Srbije, a u pogledu grba i zastave nivoe njihovog korišćenja: Veliki i Mali grb, Narodna i Državna zastava.
Dosledan tome je naziv zakona, čiji je predmet u članu 1. Predloga zakona određen tako da se ovim zakonom uređuju izgled i upotreba grba, zastave i himne Republike Srbije.
U osnovnim odredbama Predloga zakona predviđeno je da se grbom, zastavom i himnom Republike Srbije predstavlja Republika Srbija i izražava pripadnost Republici Srbiji, čime se jasno izražava reprezentativno i identitetsko određivanje državnih simbola, kao i da se grb, zastava i himna Republike Srbije ne smeju upotrebljavati u obliku i na način suprotan Ustavu i zakonu, čime se pruža primerena zakonska zaštita ovim zakonski utvrđenim izgledom i načinom upotrebe državnih simbola. Osnovnim odredbama Predloga zakona predviđena su, takođe, osnovna pravila o isticanju grba i zastave Republike Srbije, kao i ograničenja prilikom upotrebe grba i zastave Republike Srbije.
Saglasno izloženoj argumentaciji o razvoju državnih simbola Srbije, odredbom člana 10. Predloga zakona propisano je da grb Republike Srbije jeste grb utvrđen Zakonom o grbu Kraljevine Srbije od 16. juna 1882. godine i koristi se kao Veliki grb i kao Mali grb.
Prema članu 11. Predloga zakona, Veliki grb jeste crveni štit na kojem je, između dva zlatna krina u podnožju, dvoglavi srebrni orao, zlatno oružan i istih takvih jezika i nogu, sa crvenim štitom na grudima na kojem je srebrni krst između četiri ista takva ocila bridovima okrenutih ka vertikalnoj gredi krsta, a štit je krunisan zlatnom krunom i zaogrnut porfirom vezenom zlatom, ukrašenom zlatnim resama, uvezanom zlatnim gajtanom sa istim takvim kićankama, postavljenom hermelinom i krunisanom zlatnom krunom.
Prema članu 12. Predloga zakona, Mali grb jeste crveni štit na kom je, između dva zlatna krina u podnožju, dvoglavi srebrni orao, zlatno oružan i istih takvih jezika i nogu, sa crvenim štitom na grudima na kom je srebrni krst između četiri ista takva ocila bridovima okrenutih ka vertikalnoj gredi krsta, a štit je krunisan zlatnom krunom.
Odredbama člana 13. predviđeno je da se Veliki grb upotrebljava na zakonom predviđen način samo od strane državnih organa obrazovanih samim Ustavom (Narodna skupština, predsednik Republike, Vlada, Ustavni sud, Vrhovni kasacioni sud, Republičko javno tužilaštvo, Narodna banka Srbije, Državna revizorska institucija i Zaštitnik građana), kao i od strane diplomatskih i konzularnih predstavništava Republike Srbije u inostranstvu, saglasno odredbama člana 20. Bečke konvencije o diplomatskim odnosima, a Mali grb u ostalim predviđenim slučajevima.
Predlogom zakona propisuju se izgled i upotreba Državne zastave i Narodne zastave. Državna zastava jeste horizontalna trobojka sa poljima istih visina, odozgo nadole: crvena, plava i bela, a preko svega je, centra pomerenog ka jarbolu za jednu sedminu ukupne dužine zastave, Mali grb. Narodna zastava jeste horizontalna trobojka sa poljima istih visina, odozgo nadole: crvena, plava i bela.
Saglasno članu 7. stav 3. Ustava, standarta je određena kao Državna zastava kvadratnog oblika, koju koriste predsednik Republike i predsednik Narodne skupštine. Predviđene su dve vrste standarte: standarta predsednika Republike i standarta predsednika Narodne skupštine.
Pored ostalog, ovom glavom propisani su način upotrebe i pravila o isticanju zastave.
Imajući u vidu da je Ustavom utvrđeno da je himna Republike Srbije svečana pesma "Bože pravde", zakonodavcu je ostalo propisivanje teksta himne i uređivanje načina njene upotrebe.
Veliki je značaj i svečana prilika uređivanje državnih simbola za očuvanje identiteta i temeljnih vrednosti svake države. Njihovo počasno mesto nije primereno da bude uređeno bilo kojim aktom slabije pravne snage od zakona.
Dugo kroz istoriju stvarani i tradicijom nošeni, jednom svečano utvrđeni, ustavom i zakonom čuvani, prihvaćeni i poštovani u narodu i državi, državni simboli ne mogu se brzo i olako menjati, jer je trajanje najbolje merilo njihove vrednosti. Uspostavljanjem državne nezavisnosti Srbije, koja ima vekovnu državnu tradiciju, koja ima svoje istorijski izgrađene i sačuvane državne simbole, u koje su utkani opšteljudski ideali slobode i pravde i ukorenjeni u svesti naroda i građana, dugo uvažavane, prepoznatljive i priznate u svetu, sve to govori o naročitoj potrebi usvajanja predloga ovog zakona.
(Poslanici poslaničkih grupa DSS i NS napuštaju salu.)
Srbija, kao stara evropska država, čije su tradicija i simboli dobro poznati širom Evrope i pod kojima je ona gradila najbolje evropske i svetske odnose, treba da ima Ustavom i zakonom potpuno uređene državne simbole, pre nego što oni dobiju svoje mesto i na forumima institucija EU.
Dame i gospodo narodni poslanici, pozivam vas da za ovaj zakon glasate i da sa ponosom nosite odličja države Srbije. Hvala.
(Sve vreme govora ministra Olivera Dulića poslanici Poslaničke grupe SRS tražili su reč po Poslovniku i skandirali: "Živela Srbija", "Srbija".)