Gospodo poslanici, gospodine ministre i gospodo iz Ministarstva, prvo ću govoriti o Predlogu zakona o Srpskoj akademiji nauka i umetnosti. Kao istoričar zaposlen u Institutu za savremenu istoriju, počeću od formulacije istorijskog člana 1, koji je skroman po podacima i, hronološki gledajući, s nelogičnim naslovom. Svojim amandmanom sam preformulisao taj član, o čemu ću opširnije govoriti prilikom razmatranja amandmana na isti član.
Istoriografski gledajući, kroz 19. i 20. vek, Srpska akademija je bila talac ideologije i politike. Krajem 19. veka, na Akademiji rad pojačavaju strani, antisrpski ideološki uticaji. Tako je, na primer, krajem 19. veka, Akademija bila pod uticajem austrofilskih ''naprednjaka'', čiju kabinetsku tradiciju danas nastavlja jedna neformalna grupa građana u ovom parlamentu. Srpska nauka je u to vreme bila pod jakim austrijskim uticajem, pa su naučnici, pod vladavinom austrofila Milana Obrenovića, bili prisiljeni da pišu po nalogu austrijske istoriografske škole falsifikata, koja se u ono vreme borila protiv tzv. srpskih romantičara, a sa pozicija u to vreme popularnog tzv. kritičkog istoriografskog pozitivizma.
Kakva je u to vreme bila tzv. kritička škola, koja je suzbijala rad srpskih tzv. romantičara u istoriografiji, odnosno srpskih tradicionalista?
Istina je nametana dokumentarnim falsifikatima. Naime, svete rimokatoličko-austrijsko-vatikanske pseudoarhivske dokumentarne laži stvarale su virtuelnu istoriju balkanskih prostora i istoriju novih nacionalnih identiteta, npr. Bošnjaka, preko pravoslavnih hrišćana bogumila, pa tako i novi rimokatolički verski nacion Hrvata na srpskim prostorima.
Poznato je da su ozbiljni istoričari, kao Francuzi Mišle i Mišjels isticali skrivenu austrijsko-vatikansku istoriju, pa istorija habzburgovaca, kako ističe Mišjels, krunisanih inkvizitora, nije davala dovoljno podataka da se u punoj meri spozna. Tako su austrijski pozitivisti stvarali krivotvorene knjige, i to preko tzv. kritičke istoriografije dokumentarnih falsifikata. Nažalost, tadašnji srpski akademici su u određenom broju naseli na takve bečke falsifikate. Oni kandidati za zvanje akademika koji su se suprotstavljali takvim naturenim, tobožnjim istorijskim istinama, nikada nisu uspeli u svojim nastojanjima.
Karakterističan je slučaj Srbina iz Boke Kotorske Riste Kovačića, inače, člana Srpskog učenog društva, koji zbog svojih ozbiljnih naučnih istraživanja nikada nije postao član Srpske kraljevske akademije, koja je u to vreme bila pod dominacijom austrofilskih ''naprednjaka''. Njegova egzaktna naučna istraživanja nisu se svidela tadašnjim akademicima.
Naime, septembra 1884. godine, u italijanskoj pokrajini Molize, u kojoj je živela kolonija pred Turcima izbeglih smederevskih Srba, vredno je istraživao Kovačić, kao član Srpskog učenog društva. On je rezultate svojih arhivskih i bibliotekarskih istraživanja, kao i istraživanja metodom danas moderne "orao histori", objavio u Glasniku Srpskog učenog društva iz 1885. godine. Srpsko učeno društvo je prethodno bilo obećalo materijalnu potporu kojom bi se pomoglo očuvanje i razvijanje srpske nacionalne svesti u napuljskoj provinciji.
Godine 1886. je osnovana Srpska kraljevska akademija, dok je Društvo, dotrajavajući još nekoliko godina, paralelno, tek 1892. godine pripojeno Akademiji. Međutim, samo osam članova Društva su postali akademici, među kojima nije bio Risto Kovačić, pa ni sam predsednik Društva Jovanović. Insistirajući na tzv. naučnom pozitivizmu, kako je zapazila slavista Vera Stanisavljević, a odbacujući ranije pristupe kao romantičarske i nenaučne, Akademija nije smatrala da je Kovačićev poduhvat dostojan njene nove pozitivističke misije, pa je potom zamrlo interesovanje Srbije za Srbe, samim tim i za samog Kovačića, koji je vremenom potpuno zaboravljen kao istaknuti naučnik.
Pošto je Srbija zaboravila svoje zemljake, Rimska kurija je iskoristila srpsku pasivnost, pa je italijanske Smederevce prvo pokatoličila, a potom prevela u Hrvate. Propaganda velikog hrvatstva, pod skutima Vatikana i habzburške Austrije, ubedila je naučne krugove u Evropi, pa tako i u Srbiji, da su molizejski Srbi, u stvari, Hrvati. Pod uticajem takvih jakih antisrpskih ideja, u nauku je sve više prodirala teza da je Srbima, kao nacionalni identitet, svojstveno samo pravoslavlje, dok su rimokatolički Srbi sve više ubeđivani da oni nisu Srbi, već rimokatolici Hrvati.
Kovačićev primer je samo dobra ilustracija kako je određeni strani ideološki i politički kurs negativno uticao na srpsku nauku, pa tako i na naučnu delatnost u Akademiji u to vreme.
Promenom ideološko-političke klime u Srbiji, dolaskom Karađorđevića, 1903. godine, i time izazvanog zaokreta cezaro-papističke Austrije ka liberalnoj Francuskoj, srpski delatnici u nauci počinju nastupati s izraženih srpsko-nacionalnih, potom jugoslovenskih pozicija, u skladu s ideologijom francuskih liberala, odnosno masonerije, koja je imala u to vreme pozitivan uticaj u srpskom društvu, potom u Kraljevini Jugoslaviji.
Između dva svetska rata, Srpska kraljevska akademija još uvek nije bila istraživačka ustanova u savremenom značenju te reči, jer nije raspolagala institutima u kojima bi radili stalno zaposleni naučnici.
U Brozovoj Jugoslaviji, Srpska kraljevska akademija, u skladu s novim republikanskim i komunističkim poretkom, zakonom od 30. juna 1947. godine promenila je ime u Srpska akademija nauka. Monarhistički termin je izbačen.
Mnogima iz intelektualnog miljea poznato je u kakvim teškim političkim uslovima cenzure su morali raditi akademici od 1945. do 1989. godine.
Krajem 80-ih godina, konačno se SANU oslobodila tutorstva komunista i socijalrealističke ideologije i politike i progovorila jezikom neophodne nacionalne zaštite srpskog naroda i zaštite tada postojeće jugoslovenske države. Zbog otkrivanja istine, preko Memoranduma SANU, o teškom i ponižavajućem političkom i ekonomskom položaju srpskog naroda, napad na akademike je bio žestok, pošto je govorio jezikom istine i potisnute pravde za srpski narod.
Tzv. nacionalno krilo Srpske akademije globalno je progonjeno i satanizirano za tzv. veliko srpstvo, preko optužbi u montiranim procesima Slobodanu Miloševiću i, danas, dr Vojislavu Šešelju, Radovanu Karadžiću i drugim zatočenim Srbima.
Akademici humanističkih nauka su nedovršenim memorandumom samo pokušali konačno formulisati srpski nacionalni program, koji, nažalost, u ovoj državi ni do danas ne postoji.
Dovoljno je samo podsetiti se vremena kada taj najbrojniji, prokazani narod nije imao svoju teritorijalnu jedinicu, dok su nove instant-nacije već imale oformljene republike, države na srpskoj teritoriji. S druge strane, narodu u samoj Srbiji nametnute su dve pokrajine sa secesionističkim rukovodstvom, koje su uvek glasale protiv svoje matične republike. Najbrojniji jugoslovenski narod je uvek imao minus jedan glas.
Takve i slične istine su bile deo teksta Memoranduma akademika. Od kraja 80-ih godina prošlog veka, konačno se mogao čuti glas akademika egzaktnih naučnika, koji su od neoliberala sve više dobijali etiketu nacionalističkih, režimskih, miloševićevskih akademika. Najvažnije je to što se konačno, bez cenzure i pritisaka, egzaktna naučna istina mogla predočiti srpskoj, jugoslovenskoj i svetskoj naučnoj javnosti. Konačno su akademici Milorad Ekmečić, Slavko Gavrilović i Vasilije Krestić mogli nesmetano progovoriti o mitologiji hrvatstva, podržavajući time i nas mlađe koji smo kritički pisali o virtuelnoj naciji hrvatstva, inače tabuiziranoj temi za mnoge istoričare.
U to vreme su se pojavila kapitalna dela i nove misli nacionalnih istoričara, akademika, neprevaziđenog Radovana Samardžića, Čedomira Popova, neumornog borca protiv vojvođanskih autonomaša, pokojnih Dejana Medakovića i Mihajla Markovića, naučno dominantnog pravnika prof. Koste Čavoškog, inače, doslednog borca protiv tiranije Haškog tribunala nad srpskim sužnjima.
Godinama je činjena nepravda prema velikom srpskom istoričaru i profesoru dr Dragoljubu Živojinoviću, koji je tek u poznim godinama života, pre godinu-dve, stekao uzvišenu titulu akademika, iako je autor više od 30 monumentalnih studija i monografija.
Zar prof. dr Branko Petranović… izvinjavam se… koji je stvorio svoju istoriografsku školu, preko svojih postdiplomaca, nije zaslužio da za života postane akademik? Pri tom je prof. Petranović napisao 50-ak studija i monografija i preko 80 članaka, kritika i polemika.
S druge strane, naučnicima Instituta društvenih nauka u potpunosti je onemogućen pristup zvanju akademika. Zar egzaktni naučni rezultati pojedinih institutskih naučnika nisu dovoljni za zvanje akademika?
Zato ovde, u ovom uzvišenom domu, postavljam javno pitanje – da li je samo izuzetan naučni domet bitan za zvanje akademika ili se radi o drugim, nama nevidljivim, preporukama?
Naučnika izvan Akademije muči izvesna tajnovitost od odabiranja budućih članova Akademije. Po naučnim kuloarima mogu se čuti priče da nije uvek presudan izuzetni naučni kvalitet kandidata, već da, uz određeni kvalitet kandidata, odlučuje njegova ideološka i politička opredeljenost, odnosno moralno-politička podobnost, kazano nekadašnjim komunističkim vokabularom.
Po mom mišljenju, manji uticaj ideologije i politike jačaće demokratičnost i pravičnost kod izbora kandidata za akademike, ali će smanjivati zatvorenost i tajnovitost te ustanove.
S vremena na vreme, srpska intelektualna javnost se iznenadi izborom kandidata, koji je vrlo daleko i od nauke i od umetnosti, ali koji ima izražene estradne kvalitete.
Na kraju, da istaknem da sam amandmanom predložio uvođenje novog člana 2a, u kome ističem da se SANU mora osloboditi ideologije i politike, odnosno permanentnog, presudnog uticaja ideoloških internacionala, kako bi mogla slobodno delovati, u skladu s kanonima humanističke nauke. Hvala.