Poštovani gospodine predsedniče, kolege poslanici, odlaganje primene zakona o izvršenju popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u 2001. godini je loše po našu državu. To treba konstatovati, a Predlog zakona odbaciti. Ovaj predlog zakona govori, nažalost, o našoj Vladi Republike Srbije da je spora, neefikasna, nestručna, nekompetentna, neodgovorna i politički kratkovida.
Zašto je naša vlada spora, neefikasna, neodgovorna? Ako je sprovođenje popisa stanovništva regulisano saveznim zakonom i zakonima republika članica i ako je saveznim zakonom izvršena izmena u pogledu roka održavanja izbora sa aprila ove godine na april 2002. godine, ako je ove i druge rokove trebalo upodobiti sa usvojenim saveznim zakonom i izvršiti usaglašavanje sa zakonima Republike Srbije, zašto to Narodna skupština radi tek sada, 22. oktobra tekuće godine. Zašto to nije učinjeno odmah nakon, što je savezni Zakon o izmenama Zakona o popisu stanovništva usvojen? Šta je Vlada Republike Srbije do sada čekala? Vidi se, doduše, iz ovih dokumenata da je Vlada na sednici od 3. jula donela ove izmene i dopune zakona i taj predlog dostavila Skupštini 17. jula, ali na dnevni red dolazi tek sada, tri meseca kasnije.
Popis domaćinstava, stanovništva i stanova, kao najveća statistička akcija koja se obavlja u jednoj državi svakih deset godina, odlaže se još za jednu godinu. Skupština Srbije i poslanici o tome treba da daju svoj sud tek sada, krajem oktobra. Doduše, desilo se da dva puta već Narodna skupština raspravlja o jako bitnim pitanjima za rad Skupštine i život građana Srbije, kao što je Poslovnik o radu, čak je povodom toga zakazana i vanredna sednica. Očigledno je da su najveća prepreka dobrom radu Vlade poslanici Narodne skupštine Srbije, ali, eto, nije se imalo ni vremena ni razumevanja, (možda i znanja) da se ovaj zakon pre stavi na dnevni red Skupštine.
Čak su u Crnoj Gori, kao jednoj od republika članica, usvojili zakon o odlaganju popisa za 2002. godinu, i to pre saveznog zakona, a naša skupština to nije učinila i naša vlada kasni sa predlogom. Naša vlada nije ni u budžetu Republike Srbije predvidela sredstva za izvršenje popisa stanovništva. Zašto? Ili nije znala koje sve radnje u popisu stanovništva treba obaviti i koja su sredstva potrebna, ili je unapred znala da popisa neće biti. Kako god bilo, vidi se da se i nedostatak novčanih sredstava pominje kao jedan od razloga da popis bude tek 2002. godine.
O posledicama nesprovođenja popisa stanovništva po državu Vlada ništa ne govori. Deset ili više godina je vremenski značajan period u demografskom razvoju države, pogotovu u pojedinim oblastima, ili u gradovima. Mi u Srbiji imamo situaciju da u pojedinim oblastima, kao što je npr. pokrajina Kosovo i Metohija, popis nije održan više od dve decenije i postoji statistička praznina u pogledu tačnih podataka, postoje samo procene za 1991. godinu. To se, nažalost, odnosi i na dve opštine na jugu Srbije, na Preševo i Bujanovac.
Zašto ovo pominjem? Popis 2001. godine je trebalo da bude deveti popis stanovništva koji se sprovodi, organizuje u Srbiji, a da podsetim, najpre u Kraljevini Jugoslaviji, odnosno državi Srba, Hrvata i Slovenaca, a kasnije i u Kraljevini Jugoslaviji, a posle Drugog svetskog rata i u socijalističkoj Jugoslaviji, popisi stanovništva su obavljani 1921, 1931, 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991. godine (od 1961. godine shodno međunarodnim preporukama Ujedinjenih nacija da se popisi obavljaju u prvoj godini koja počinje sa jedinicom). Jedino kada popis nije bio obavljen, to je u godinama Drugog svetskog rata, odnosno 1941. godine i nije bio obavljen na Kosovu i Metohiji 1991. godine.
Zašto ovo pominjem? Zato što ti podaci za državu jesu značajni i ona o njima mora i treba da vodi računa. Nas naravno ne interesuju problemi popisa stanovništva u delovima nekadašnje Jugoslavije, tzv. druge Jugoslavije, ali bi trebalo da nas interesuju problemi koji su vezani za popis stanovništva za pokrajinu Kosovo i Metohiju, odnosno za opštine Bujanovac i Preševo, koje su pretežno naseljene Albancima.
Kao što se zna, većina pripadnika albanske nacionalne manjine je iz političkih razloga odbila da učestvuje u popisnim aktivnostima, da pruži tražene podatke. To su isto uradili i pripadnici albanske nacionalne manjine u opštinama Preševo i Bujanovac. Procena je statističara da je popisom u ove dve opštine tada bilo izostavljeno oko 60.000 ljudi. U odnosu na procene, pošto podataka nema o broju stanovnika te dve opštine iz 1991. godine, popisom nije bilo obuhvaćeno, odnosno popis je bojkotovalo 68% građana te dve opštine. Dakle, pravi popis stanovništva u ove dve opštine nije sproveden još od 1981. godine, pre više od 20 godina. Šta to znači? Sa stanovišta demografskih promena, to sve govori samo po sebi. Šta to može značiti za stanovništvo ovih opština, može se zaključiti.
Koliko procene o broju stanovnika nisu tačne, govori i samo po sebi ovo što se zbiva na Kosovu i Metohiji, jer u organizaciji UNMIK-a i u tzv. registraciji birača izvršen je i popis stanovništva i pokazalo se da su podaci koje je UNMIK ponudio daleko manji od onih kojima su pripadnici albanske nacionalne manjine špekulisali u vezi njihovog broja. Može se zaključiti da slično vredi i za Preševo i Bujanovac. Demografska slika ove dve opštine, tačan popis stanovništva po nacionalnoj, etničkoj pripadnosti dobija na značaju i zbog najavljenog načina rešavanja problema u ove dve opštine i u Medveđi. Pitanje je koji će podaci biti uzeti u obzir, ako uopšte do toga dođe.
Naime, mi još uvek nismo, kao Narodna skupština, upoznati sa svim planovima vezanim za rešavanje situacije na jugu Srbije, ne znamo šta je sadržaj tih planova, tih odredaba. Pominje se etnički princip, odnosno princip etničke pripadnosti kao krucijalni, i to prilikom formiranja određenih organa. Pošto popis tu nije obavljen 1991. godine, a sada se i odlaže za još godinu dana, podaci će, umesto januara 2002. godine, biti dostupni javnosti tek januara 2003. godine, a struktura stanovništva se očigledno menja. Nije nepoznato da se i na terenu sve veći broj pripadnika albanske nacionalne manjine doseljava, a jedan broj Srba, Crnogoraca, Roma se seli i to će doprineti izmeni etničke strukture, odnosno promeniti demografsku sliku u toj opštini.
Kako građani, svi oni koji su zainteresovani za budućnost i sudbinu ovih dveju opština, mogu biti sigurni da će pravi podaci biti uzeti u obzir, ako naša Vlada Republike Srbije nije pristupila izvršenju popisa i dobila relevantne podatke, koji mogu biti osnova za rešavanje ovog problema?
Sada se i ovaj popis odlaže za još godinu dana i time se očigledno, svesno ili nesvesno, ide na ruku jednoj vrsti političkog i drugog pritiska koji može značiti nedostatak informacija vezanih za etničku strukturu stanovništva.
Mi nismo od Vlade (čuli smo od gospodina ministra obrazloženje da je usaglašavanje sa saveznim zakonom) dobili odgovor zašto je primena tog zakona na saveznom nivou odložena. Videli smo, samo je jedan razlog postojao u istoriji ove zemlje koji je uslovio da popis stanovništva ne bude održan: to je rat, i to svetski, a mi takve situacije nismo imali, pa bi bilo zanimljivo čuti zašto je došlo do odlaganja popisa 2001. godine, jer kažem da taj popis može imati dugoročne i loše posledice.
Zbog svega ovoga, a posebno zbog, kažem, situacije na jugu Srbije, sa kojom ni mi, kao Skupština, a ni javnost, nije upoznata sa svim planovima rešavanja problema tog područja, smatramo da je jako loše što je popis stanovništva odložen za iduću godinu. Smatramo da je loše što nam Vlada sada nudi jedan takav akt koji to treba da konstatuje, i mi socijalisti, ćemo ga odbaciti. Hvala.