Zahvaljujem, predsedavajući.
Poštovani predsedavajući, cenjeni ministre sa saradnicima, kolege narodni poslanici, moram priznati da je žalosno što je moralo da protekne više od sedam i po decenija da se na prostoru nekadašnjeg logora Staro sajmište formira memorijal posvećen njegovim žrtvama, kao i svim žrtvama Holokausta, genocida nad srpskim narodom, genocida nad Romima stradalih na teritoriji okupirane Srbije i Nezavisne države Hrvatske.
Promena odnosa prema svim žrtvama fašističkog okupatora i njegovih domaćih pomagača, odustajanje od višedecenijske politike prikrivanja žrtava, pre svega žrtava srpskog naroda, koje su bile posledica, kako smo ga tada nazivali, bratoubilačkog rata, a tačnije, nedužne žrtve zločinačke politike režima tzv. nezavisne države Hrvatske, kao i uključivanje Srbije u međunarodnu mrežu sećanja na Holokaust, doprinelo je donošenju Predloga zakona o Memorijalu "Staro sajmište", s ciljem osnivanja Memorijalnog centra kao pretpostavke za ostvarivanje negovanja sećanja na žrtve nacističkog koncentracionog logora na nekadašnjem Beogradskom sajmištu, "Jevrejskog logora Zemun" i "Prihvatnog logora Zemun", kao i poslova u oblasti upravljanja kulturnim nasleđem i njegovom prikupljanju, zaštiti i korišćenju, radi obavljanja muzeološke, obrazovno-vaspitne i naučno-istraživačke delatnosti.
Moramo priznati da prostor Starog sajmišta je jedan od retkih preostalih prostora u ovom delu Evrope koji nije dostojno obeležen, kao drugi logori smrti, a ima strašnu poruku za Srbiju i srpski narod. Tamo su, pored Srba, ubijani Jevreji i Romi koji su bili građani Srbije, ubijani su ljudi koji su se molili različitim bogovima ili se uopšte nisu molili bogu, ali sve ih vezuje ljubav prema Srbiji, u kojoj su živeli i u kojoj su zajednički delili dobro, a kao što vidimo, i zlo, tako da stvarno zaslužuju da njihova žrtva bude napokon i obeležena.
Istina je da se decenijama u nekadašnjoj Jugoslaviji, kao i samoj Srbiji obeležavao uglavnom pomen na borbu protiv fašizma, ali se na žrtve te najmonstruoznije ideologije u istoriji ljudskog roda nije mislilo, to jest one su bile interesantno, one nisu bile interesantne naročito ukoliko se radilo o žrtvama pre svega srpskog, a često i jevrejskog ako i romskog naroda. O žrtvama se uglavnom govorilo samo kroz brojke bez pominjanja njihove pripadnosti za rad suživota u tadašnjoj državi. Žrtava je bilo mnogo jer je nacistička Nemačka imala plan da se usled postizanja životnog prostora nemačkog naroda Jevreji moraju skloniti sa teritoriji Evrope ili uništiti, kao što se moraju skloniti i uništiti slovenski narodi koji su uz Jevreje smatrani nižom rasom.
Tako već nakon Aprilskog rata i okupacije i komadanja države slede prve mere protiv Jevreja koje su morali da se prijave da budu popisani, da nose oznake, odnosno trake na levoj ruci. Nakon toga oni će biti hapšeni, zatvarani u novoformirani logor na beogradskom Sajmištu koje je korišćeno za logorisanje ljudi od decembra 1941. godine do juna 1944. godine. Tokom tog perioda imao je dve suštinske različite faze. U prvom periodu od osnivanja do 10. maja 1942. godine zvao se „ Judenlager Semlin“ to jest „Jevrejski logor Zemun“, dok je od maja 1942. godine, pa do juna 1944. godine zvao se „Anhatelager Semlin“ odnosno „Prihvatni lager Zemun“.
Tokom svoje prve faze do maja 1942. godine bio u funkciji nacističkih rasnih zakona i konačnog rešenja jevrejskog pitanja. U drugoj fazi do maja 1942. godine do 1944. godine bio je sastavni deo sistema ekstremnog eksploatisanja radne snage tokom koje su ljudi smatrani potrošnom robom i kao takvi terani da rade često do smrti u nehumanim uslovima. U prvom slučaju internirano oko 6.500 jevrejskih žena i dece, oko 600 Romskih žena i dece. U drugom, preko 30.000 ljudi uglavnom muškaraca Srba iz NDH, pa pripadnika anti-fašističkih pokreta, ali i grupa iz Albanije i Grčke, kao i italijanskih zarobljenika. U prvom slučaju svi su ubijeni upotrebom gasnog kamiona, a u drugom od oko 4 do 15 hiljada umrlo je zbog strašnih uslova u logoru, batina, gladi, bolesti ili su umirali na prinudnom radu.
Kada govorimo o logoru „Staro Sajmište“ moram napomenuti da u stvari čitav niz lokacija bio je povezan sa logorom i to prvenstveno mesta gde su žrtve tog logora pokopane, Jajinci, gde su ubijeni Jevreji, bacani u masovne grobnice i gde su vršene egzekucije talaca dovođenih tokom druge faze rada logora, ali, Bežanijska kosa i Jevrejsko groblje u Zemunu gde je pokopan ogroman broj žrtava, njih oko šest i po hiljada iz prihvatnog logora.
Tu je, svakako, i Ostrovačka ada na Dunavu, gde je umrlo oko 800 prinudnih radnika dovedenih iz prihvatnog logora i logora TOT Organizacije, koja je nalazila pored samog logora na Sajmištu, ali i borski rudnik i mnoga mesta od Soluna do Norveške gde su logoraši masovno umirali.
Formiranje Memorijalnog centra „Staro sajmište“ ima veliki značaj zbog procesa istorijskog revizionizma koji je poslednjih decenija prisutan ne samo u našem regionu, već i u značajnom delu Evrope i sveta. Od pokušaja negiranja postojanja samog Holokausta, preko pokušaja rehabilitacije pojedinih ratnih zločinaca, kao i relativizacija njihovih zločin, do pokušaja revitalizacije celokupnih kvislingških režima koji su naša svakodnevnica.
Mislim da nije ni potrebno govoriti o pokušajima rehabilitacije zločinačkog režima Nezavisne države Hrvatske koja je, slobodno možemo reći, postala državni projekat u Hrvatskoj.
Kako je jačalo nastojanje da Hrvatska stekne državnu nezavisnost, tako su jačali pokušaji da se opere tamna strana sopstvene istorije. Odjednom je počelo da se relativizuje ko je u Drugom svetskom ratu bio na pravoj, a ko na pogrešnoj stranki, kao i da se relativizuje broj žrtava, kako ukupnih žrtava ustaškog režima, tako i, pre svega, broj žrtava logora „Jasenovac“.
Koliko god pokušavali da izmene istinu, zauvek će u svetskoj istoriji biti zapisano da su hrvatske ustaše uz podršku nacističke Nemačke u aprilu 1941. godine osnovale tzv. Nezavisnu državu Hrvatsku, režim koji je odmah preduzeo Nirnberške zakone i počeo sa sistematskim progonima i ubijanjem Srba, Jevreja, Roma, kao i svih antifašista, kao što će ostati zapisano da je „Jasenovac“ bio najveći koncentracioni logor u Evropi koji nisu držali Nemci, da je „Jasenovac“ bio centralni sabirni logor koji je služio za uništavanje ljudi poznat kao Balkanski Aušvic, kao i da je na teritoriji Nezavisne države Hrvatske nastao prvi logor u kome su na najzverskiji način zlostavljana i ubijana isključivo deca.
Nacistički koncentracioni logor smrti za Jevreje, Srbe i Rome, poznat pod nazivom „Staro sajmište“ se, istina, nalazio na teritoriji grada Beograda, na levoj obali Savi, koji je obuhvatao područje nekadašnje Bežanijske bare, odnosno Beogradskog sajma, nazvano Staro sajmište koje pripada današnjoj gradskoj opštini Novi Beograd. Ali, činjenica je da je ta teritorija posle okupacije pripojena teritoriji Nezavisne države Hrvatske.
Logor je prvobitno bio planiran na području Sremske Mitrovice, koja je u to vreme takođe bila pripojena Nezavisnoj državni Hrvatskoj, ali je plan uskoro promenjen i logor je formiran u Beogradu. Logor je osnovan dogovorom vlasti Trećeg Rajha i Nezavisne države Hrvatske, pri čemu su ustaške vlasti izričito zahtevale da stražari ne smeju biti Srbi.
Logor je sve vreme bio pod upravom Nemačkih SSS-ovaca, ali o traganju za Srbima, Jevrejima, Romima, kao i antifašistima, bez obzira na nacionalnu pripadnost, te njihovom transportu u logore pored Nemaca i ustaša starala se i kvislinška Vlada tadašnjeg premijera Milana Nedića, koja je sve do kraja rata tesno sarađivala sa nemačkim okupatorom.
Istina jeste da na Sajmištu za razliku od Banjice, koja je imala dva dela logora, jedan sa Nedićevim upravnikom i drugi sa nemačkim upravnikom, koji su zajednički delovali, Nedićevih upravnika i stražara nije bilo, ali istina je da je Nedićev režim ćutao i davao logističku podršku „Starom Sajmištu“.
Uprkos tome, u Srbiji već nekoliko godina teče, pre svega, politički proces, sa ciljem da se Nedić i postupci njegove Vlade opravdaju i rehabilituju. Pojedinci od izdajnika i sluge okupatora, pokušavaju da naprave patriotu, a njegovu saradnju sa nacistima da predstave kao rafiniranu politiku u teškim vremenima, što je nečuveno.
Milan Nedić je bio fašista i antisemita iz ubeđenja i to još od pre rata, što je dokumentovana istorijska istina. Pored toga, sada imamo pokušaje da se Nedić rehabilituje i da se njegova ličnost kao pozitivna, istorijska ličnost, revidira.
Istina je samo jedna, a ona glasi, da je Milan Nedić bio saradnik Hitlera i Kvisling, možda zajedno sa svojim saradnicima i on smatrao da je izdaja zemlje žrtva, ali tokom tog njihovog, nazovi, žrtvovanja, mnogi njegovi funkcioneri, kao i on, debelo su naplatili saradnju sa Nemcima. Pojedinci, pokušavajući da opravdaju Nedića, pokušavaju da ga povežu sa pričom o spasavanju izbeglica sa prostora Nezavisne države Hrvatske, ali dokumenti jasno pokazuju da su za to, pre svega, bili zaslužni Komesar za izbeglice Toma Maksimović i rukovodilac Crvenog Krsta Petar Zec. Ako je Nedić zaslužan za izbeglice, zaslužni su i nemački okupacioni zapovednici koji su ih pustili u Srbiju, pa hajde onda i njih da rehabilitujemo.
I sa ovog mesta, jasno moramo poručiti da Milan Nedić ne zaslužuje rehabilitaciju i bilo kakav korak u tom smeru bi bio uvreda za sve nacističke žrtve.
Nedićeva uloga kao premijera kvislingškog režima koji je služio interesima, pre svega interesima Trećeg Rajha, dovoljan je razlog za to. Neuspeh da spase Srbe, Jevreje i Rome, kao i sistemski progon antifašista, jasan je dokaz da je iz bilo kojih razloga napravio stravičnu grešku, prihvativši da vodi marionetsku Vladu, koja je izneverila građane Srbije, jer činjenica je da je tokom Nedićevog mandata ubijeno 300.000 Srba, uključujući i 80.000 u koncentracionim logorima na prostoru Srbije, tadašnje okupirane Srbije, kao i da je vršen progon i sa učestvovanjem u masovnim ubistvima Jevreja i Roma iz Srbije.
Sa uverenjem da će ovim zakonom biti napokon ispravljena višedecenijska nepravda prema svim žrtvama „Starog Sajmišta“, poslanička grupa PS-NSS-USS će u Danu za glasanje podržati predloženi zakon. Zahvaljujem.