Poštovani predsedavajući, uvaženi ministre, gosti iz ministarstva, poštovane kolege i koleginice poslanici, u današnjem obraćanju govoriću o Predlogu zakona o upotrebi znakovnog jezika.
Prvo bih rekla nešto uopšteno o samom znakovnom jeziku koji u komunikaciji koriste gluve i nagluve osobe. To je prirodan i slobodno možemo reći maternji jezik gluvih i nagluvih osoba, vizuelno-manuelnog tipa koji nije izum nekog čoveka, već je nastao u zajednici gluvih, tako da i u samom korišćenju imamo razlike lokalnog karaktera gde se za neki pojam koriste različiti znakovi, a sam ovaj zakon doprineće njegovoj standardizaciji.
Znakovni jezik nema pisanu formu. Čine ga znakovi koji se formiraju pokretima ruku i drugih delova tela, uključujući facijalnu ekspresiju, poziciju tela i pokrete usana kojima se prenosi određeni smisao.
U znakovnom jeziku važna je diktilologija, odnosno ručni alfabet koji može biti jednoručni, dvoručni ili kombinovani koji se koristi kod nas i slova se prikazuju različitim položajima prstiju jedne ili obe ruke.
Ono što je u govornom jeziku intonacija, intenzitet glasa i slično, u znakovnom jeziku je izražajnost lica i tela. Nesvesno i sami vrlo često koristimo znakovni jezik klimanjem glavnom – da, ne, sleganjem ramenima, što bi značilo – ne znam i znakovni jezik nije univerzalan, što znači da svaka zemlja ima svoj maternji znakovni jezik pa on postoji kao znakovni jezik nacionalnih manjina.
Jednim od invaliditeta smatra se i gluvoća tj. čujnost, a Zakon o sprečavanju diskriminacije osoba sa invaliditetom na neki način biće samo potpomognut u ostvarivanju Ustavom zagarantovanih jednakosti u pravima i potrebama naših građana Zakonom o upotrebi znakovnog jezika koji ima za cilj potpunu inkluziju tj. uključivanje gluvih i nagluvih osoba u socijalnu, ekonomsku, kulturnu, političku i svaki drugi segment života.
Ovim zakonom se ostvaruje pravo na upotrebu znakovnog jezika pred organima javne vlasti u oblasti radnih odnosa, obrazovanja, vaspitanja, informisanja, telekomunikacija, kao i sticanje statusa tumača znakovnog jezika kojih je nedovoljno, a za kojima postoje realne potrebe, ako znamo da u našoj zemlji po evidenciji udruženja i saveta gluvih i nagluvih Srbije ima preko 20.000 gluvih i još 30.000 nagluvih osoba kojima je upravo to i problem uključivanje u svakodnevni život upravo komunikacija.
Takođe, ovim zakonom su predložene mere za unapređivanje upotrebe znakovnog jezika, kao i kaznene odredbe za povredu obaveza i zabranu korišćenja znakovnog jezika.
Nedavno govoreći o Zakonu o psima vodičima rekla sam i to sada ponavljam da svi mi imamo iste potrebe, ali kako ćemo postići njihovo zadovoljenje zavisi od naših psihofizičkih sposobnosti, okruženja i uslova u kojima živimo, a iskreno se nadam da ćemo dati sve od sebe da ovaj zakon ne ostane samo mrtvo slovo na papiru, već ćemo sa njime moći regulisati da gluve i nagluve osobe komuniciraju, da se uključuju u sve oblasti, da će se predviđenim merama za razvoj znakovnog jezika dobiti više prevodioca i tumača za znakovni jezik.
Kao prosvetni radnik osvrnula bih se i na uključivanje gluve dece i dece sa oštećenim sluhom u redovno školovanje koje je omogućeno IOP-om, tj. individualnim obrazovnim planom koji u potpunosti je prilagođen potrebama deteta, što je još jedan vid uključivanja osoba sa invaliditetom u redovne životne tokove, a gde posebno treba voditi računa o potrebama škole koje imaju potrebe za IOP za osposobljavanje personalnih asistenata koji su u ovakvim slučajevima vrlo specifični jer moraju u potpunosti vladati znakovnim jezikom jer je poznato da gluve osobe veoma teško shvataju apstraktne stvari a znamo da su do sada, bar sa teritorije grada iz kojeg ja dolazim, deca sa ovakvim problemima školovana u specijalnim školama u Beogradu i Zemunu koje su internatskog tipa.
Tumači i prevodioci znakovnog jezika po zakonu ne mogu biti članovi udruženja gluvih i nagluvih osoba, a oni su uglavnom iz porodica u kojima su uglavnom roditelji neko ko ima oštećen sluh ili je gluv. Imala sam priliku da u svom gradu upoznam čoveka koji je igrom slučaja, bukvalno igrom sudbine postao tumač znakovnog jezika, Aleksandar Bačvanski. To je jedna izuzetna priča koju želim da podelim sa vama.
Pre toga želim da kažem da takođe u Pančevu od 1956. godine postoji međuopštinska organizacija gluvih i nagluvih, koja je ujedno jedna od prvih na teritoriji bivše SFRJ, koja u okviru svog rada obuhvata pet opština: Kovin, Kovačica, Alibunar, Opovo i Pančevo, koji je u međuvremenu postao grad, a u okviru koga je angažovano tri tumača i jedan prevodilac za znakovni jezik, na broj od oko tri i po hiljade članova, od kojih je oko 100 gluvih a ostali su nagluvi.
Jedan od ovih tumača je i Aleksandar, koji je u ovu organizaciju došao kao prvi vojnik civilnog služenja vojnog roka i tu proveo devet meseci. Tada se prvi put susreo sa znakovnim jezikom i u komunikaciji sa gluvim i nagluvim osobama naučio da koristi znakovni jezik, a posle završenog vojnog roka, volontirao je u toj organizaciji. Na osnovu svog angažovanja, na predlog Udruženja, 2009. godine, poslat je da polaže ispit za prevodioca, a potom tumača, koji je organizovalo ministarstvo. Kao angažovani tumač u ovoj međuopštinskoj organizaciji, zajedno sa rukovodstvom, piše projekte na konkurs lokalne samouprave koji su proglašeni za najbolje u oblasti socijalne zaštite, a koji su se odnosili na obučavanje ljudi za korišćenje znakovnog jezika iz javnih službi, među kojima su zdravstveni radnici iz šalterske službe, radnici pošte, banke, apoteka, Nacionalne službe za zapošljavanje, uslužnog centra u gradskoj upravi, gde je obučeno pet žena i dva zainteresovana prosvetna radnika. Radilo se upravo ono što je cilj ovog zakona – promocija znakovnog jezika, upućivanje na svest o postojanju gluvih ljudi i njihovo uključivanje u svakodnevni život.
Ovakav primer dobre prakse mogao bi se primenjivati u drugim opštinama i gradovima, a što je već jedna kompanija i uradila, pa je svoje operatere u poslovnicama širom Srbije osposobila za korišćenje znakovnog jezika i omogućila da osobe sa problemom gluvoće i nagluvosti same, bez posrednika, dođu do potrebnih informacija.
Jedan od projekata pančevačke međuopštinske organizacije bio je i u saradnji sa Tehničkom školom – Edukacija gluvih osoba za korišćenje novih savremenih tehnoloških dostignuća, kompjutera i interneta, što se pokazalo kao olakšavajuća okolnost, kako za komunikaciju, tako i za praćenje svih dešavanja, a naročito kada su u pitanju mlađe osobe.
Kod nas je aktuelna digitalizacija televizijskog programa, a znamo da mnoge poznate domaće i popularne filmove osobe sa oštećenim sluhom nisu gledale, jer nisu prevođeni na znakovni jezik, kao i mnogi kulturni sadržaji koji su im skoro bez izuzetka bili nedostupni. Sada će digitalizacijom biti dostupni, jer će emisije koje se ne emituju uživo biti sa titlom u dnu ekrana, što je još jedan vid smanjenja diskriminacije. Nadam se i da će biti sve više simultanih prevoda, samim sticanjem zvanja zvaničnih tumača za znakovni jezik.
Upozorila bih javnost na to da se broj nagluvih osoba povećava, i to onih mlađih od 35 godina, što se povezuje sa pojavom vokmena i u novije vreme korišćenjem slušalica koje su u stvari direktan atak na ubijanje slušnog živca zvukom koji proizvode, na šta posebno treba upozoriti mlađu populaciju.
Pohvalila bih rad servisa koji su pružali pomoć gluvim i nagluvim osobama pre zvaničnog usvajanja srpskog znakovnog jezika, što će se postići ovim zakonom, kao i unapređivanje i poboljšanje rada ovih servisa.
Na samom kraju izlaganja, preporučujem da na nekom od internet pretraživača ukucate „komšiluk gluvog mladića naučio znakovni jezik“, gde je stvarna priča iskorišćena za promociju kol centra za gluvoneme osobe, posebno ako i sami imate nekog takvog u svom okruženju. Naučimo da sa koliko malo truda i volje možemo nekome učiniti život lepšim i dati mu do znanja da ga prihvatamo baš onakvog kakav je.
Poslanička grupa SPS u Danu za glasanje podržaće ovaj zakon. Hvala.