Razlog zbog kojeg se Predlog Zakona o izmenama i dopunama Zakona o izvršenju i obezbeđenju (u daljem tekstu: Predlog Zakona) našao pred Narodnom skupštinom Republike Srbije ogleda se u činjenici da su u prethodne tri godine, a tokom primene Zakona o izvršenju i obezbeđenju (u daljem tekstu: Zakon), uočene određene nejasnoće. Široka praktična primena Zakona doprinela je uočavanju određenih praktičnih nedostataka, otvorila pitanje potrebe usaglašavanja uočenih nedoslednosti, te Predlagač pokušava da iste otkloni, a samim tim smanji mogućnost neujednačene praktične primene odredaba Zakona, a sve u cilju doslednije primene ustanovljenih instituta, sa posebnom pažnjom na pojačanu zaštitu načela srazmere i načela efikasnosti.
Predlog Zakona odnosi se na izmenu velikog broja odredbi Zakona, od kojih posebnu pažnju treba posvetiti određenim institutima koji su podrobnije definisani, odnosno koji su drugačije definisani u odnosu na važeće odredbe Zakona.

TROŠKOVI IZVRŠNOG POSTUPKA

Načelo efikasnosti od kojeg polazi Predlagač, ima za cilj smanjenje troškova koji padaju na teret izvršnog dužnika. Naime, Predlog Zakona jasno definiše da u slučaju da izvršni poverilac neosnovano pokrene više izvršnih postupaka protiv istog izvršnog dužnika, a koji mogu biti obuhvaćeni jednim izvršnim postupkom, odnosno ukoliko isto potraživanje necelishodno raščlanjuje što dovodi do umnožavanja izvršnih postupaka, izvršni poverilac može ostvariti samo naknadu onih troškova na koje bi imao pravo da je pokrenuo samo jedan izvršni postupak. Ideja vodilja ogleda se u efikasnosti sistema izvršenja koje bi objedinilo više različitih izvršnih postupaka u jedan izvršni postupak, što bi nedvosmisleno dovelo do ubrzavanja ostvarivanja prava, kao i do efikasnosti u pogledu korišćenja vremena, sredstava i resursa uključenih u proces izvršenja, odnosno u smanjenju neprimerenih troškova na strani izvršnog dužnika. Ideju o efikasnosti, tj uštedi vremena i smanjenju troškova, Predlagač definiše i kroz uvođenje prethodnog koraka kod onih postupaka u kojima se kao izvršni dužnik pojavljuje Republika Srbija, odnosno u krajnjoj liniji budžetski korisnici. Navedeni prethodni korak ogledao bi se u obavezi obaveštavanja Ministarstva finansija o nameri pokretanja izvršnog postupka, te Predlagač pokušava da ostvarivanje prava kroz postupak izvršenja učini efikasnijim i bržim, uz poseban osvrt i pažnju na nepotrebnu akumulaciju dodatnih troškova.

ELEKTRONSKA OGLASNA TABLA I ELEKTRONSKO NADMETANJE

Predlagač na velika vrata uvodi novine koje se tiču šire rasprostranjenosti korišćenja elektronskih tehnologija, uvođenjem elektronske oglasne table kao i elektronskog javnog nadmetanja. Predlog Zakona uvodi novinu koja se ogleda kroz zamenu tradicionalne oglasne table elektronskom oglasnom tablom. Ova novina omogućava strankama jednostavniji pristup informacijama, uz istovremenu veću dostupnost informacija neophodnih za ostvarivanje prava. Uočeni nedostaci vezani za tradicionalnu oglasnu tablu, ogledaju se pre svega kroz nedovoljno transparentno i nepregledno mesto – ’’tablu’’, putem koje se vrši dostavljanje u izvršnom postupku. Uvođenje elektronske oglasne table, za dokumenta koja dostavlja sud, odnosno javni izvršitelj, značajno će doprineti transparentnosti postupka kao i većoj pravnoj sigurnosti na strani svih učesnika postupka izvršenja. Uvođenjem elektronskog javnog nadmetanja, Predlogač pokušava da anulira dosadašnju neprihvatljivu praksu u postupku prodaje nepokretnosti, koja je na različite načine dozvoljavala učesnicima postupka javnog nadmetanja mogućnost dogovaranja cene, te na taj način ugrožavala sigurnost samog postupka, kao i omogućavala stvaranje prividnog nadmetanja koje je za posledicu imalo nepovoljne efekte kako za izvršne poverioce, tako i za izvršnog dužnika. Ovim izmenama, kao i pooštravanjem pravila vezanih za polaganje jemstva, koja se odnose na obavezu polaganja jemstva najkasnije dva dana pre održavanja javnog nadmetanja, kao i povećavanjem visine troškova jemstva, Predlagač želi da zaštiti sve učesnike postupka, povećanjem nivoa transparentnosti i smanjivanjem mogućnosti stvaranja nelojalnog tržišta.

NAČELO SRAZMERE

Posebna pažnja posvećena je načelu srazmere kao jednom od najvažnijih načela izvršnog postupka. Uvedena je obaveza javnog izvršitelja da vodi računa o tome da se izvršenje sprovodi onim sredstvom i na onom predmetu koji su za izvršnog dužnika najmanje nepovoljni. Od navedenog, moguće je odstupiti samo u slučaju ako je određeno sredstvo ili predmet ujedno i jedini način sprovođenja izvršenja, odnosno ukoliko postoji pisana izjava izvršnog dužnika kojom se saglašava da se izvršenje sprovede na određeni način. Predlagač pokušava da otkloni do sada uočene nedostatke koji su se ogledali u stvaranju očigledne nesrazmere između predloženog sredstva i prava koje treba da bude ostvareno. Poseban akcenat stavljen je na jasno definisanje situacije u kojoj postoji očigledna nesrazmera, i to kroz utvrđivanje visine potraživanja (koje ne prelazi 5.000,00 evra u dinarskoj protivvrednosti), kod čijeg ostvarenja izvršni dužnik ne može biti doveden u situaciju prodaje jedine nepokretnosti u svom vlasništu. Uvođenje zabrane prodaje jedine nepokretnosti izvršnog dužnika u cilju namirenja nesrazmerno manjeg potraživanja izvršnog poverioca, šalje jasnu poruku o potrebi vođenja računa o načelu srazmere, odnosno o potrebi zaštite potencijalno ugroženije strane u izvršnom postupku. Predlagač uviđa potrebu dodatne zaštite načela srazmere i kroz jasnije definisanje pravila vezanih za sprovođenje izvršenja na nepokretnosti. Utvrđena je obaveza javnog izvršitelja da izvršenje može i mora biti sprovedeno na drugoj nepokretnosti ili drugim sredstvom i predmetom izvršenja, ukoliko postoji očigledna nesrazmera između visine potraživanja i vrednosti nepokretnosti. U cilju ostvarivanja načela srazmere i na strani izvršnog poverioca, ovo pravilo primenljivo je samo u situaciji ukoliko postoji drugi način namirenja potraživanja. Navedene novine imaju za cilj stvaranje pravne klackalice između zaštite izvršnog dužnika od očigledne nesrazmere u izvršnom postupku i zaštite izvršnog poverioca čije potraživanje mora biti namireno. Proširenjem kruga lica koja ne mogu biti kupci nepokretnosti, pojačano je antikoruptivno dejstvo odredbi ovog instituta, a čime su razrešene i određene nedoumice koje su se pojavljivale kroz praktičnu primenu. Predlagač dodatno želi da pojača značaj načela srazmere, vodeći računa o zaštiti ekonomski slabije strane u postupku, na taj način što povećava nivo zaštićenog iznosa zarade/penzije, u zavisnosti od njihove visine. Predlaže se da izvršenje može biti sprovedeno u visini do polovine zarade koja prelazi iznos prosečne neto zarade, do trećine zarade koja ne prelazi iznos prosečne neto zarade i do četvrtine zarade čije je iznos jednak ili manji od minimalne zarade. Kada su penzije u pitanju, izvršenje može biti sprovedeno u visini do trećine penzije koja prelazi iznos prosečne penzije, do četvrtine penzije koja ne prelazi iznos prosečne penzije i do desetine penzije čiji je iznos jednak ili manji od minimalne penzije.

DOBROVOLJNO NAMIRENJE NOVČANOG POTRAŽIVANJA

Uvođenje postupka dobrovoljnog namirenja novčanog potraživanja ima za cilj povećanje efikasnosti sprovođenja izvršenja kroz smanjenje broja izvršnih postupaka. Ovim se utiče kako na efikasnost ostvarivanja prava izvršnih poverilaca, tako i na efikasnost korišćenja resursa i sredstava svih učesnika izvršnog postupka. Postupak se sprovodi od strane javnog izvršitelja koji ima ulogu posrednika između izvršnog poverioca i izvršnog dužnika. Navedeni postupak predstavlja fakultativni izbor na strani poverioca, koji za vreme trajanja pokušaja dobrovoljnog namirenja novčanog potraživanja ni na koji način ne sme i ne može biti doveden u situaciju da trpi potencijalne posledice, te s tim u vezi Predlagač uvodi pravilo zastoja zastarelosti u trajanju od 60 dana.

SKRAĆENI IZVRŠNI POSTUPAK

Ponovo se vraća institut skraćenog izvršnog postupka, koji je poznavao raniji Zakon o izvršnom postupku. Cilj ponovnog uvođenja ovog instituta jeste brže i lakše namirenje izvršnog poverioca. Ovaj institut primenljiv je u ograničenom broju slučajeva i to samo za one izvršne poverioce i izvršne dužnike čije rešavanje sporova je u nadležnosti privrednih sudova, kao i ukoliko su u pitanju taksativno nabrojane verodostojne isprave.

Predlogom Zakona predviđeno je stupanje na snagu odredaba ovog Predloga Zakona osmog dana od dana objavljivanja u ’’Službenom glasniku Republike Srbije“, dok je njegova primena odložena do 01. januara 2020. godine.