The current case of returning the amendments to the Law on Expropriation to the National Assembly for reconsideration, by the President of the Republic, aroused the public’s interest in the procedures governing the promulgation of laws and rare cases of returning the law for reconsideration. The rules seem clear, but after years of poor institutional practice that has normalised breaches of procedure and blurred the boundaries between the legislative and the executive, confusion and public distrust are indeed justified. 

Any law adopted by the National Assembly must be promulgated by the President of the Republic within maximum 15 days from the day of adoption of the law, i.e., no later than within seven days, if the law has been adopted by emergency procedure. Article 113 of the Constitution of the Republic of Serbia gives the President of the Republic the opportunity to return the law to the National Assembly for reconsideration with a written explanation. The conditions for such action are prescribed by the Law on the President in Article 19: if he considers that the law is not in accordance with the Constitution, that it is contrary to ratified international treaties or generally accepted rules of international law, if the law does not follow the procedure prescribed for the enactment of a law, or if it assesses that the law does not regulate an area in an appropriate manner. The Rules of Procedure of the National Assembly, in Article 265, clearly prescribe the procedure to be followed in case of returning the law for reconsideration. The Speaker of the National Assembly is obliged to submit the law to the MPs immediately upon its returning, so that it could be decided on it at the next sitting. 

If the MPs decide to vote on the same law again, it will be voted by a majority of the total number of MPs, which makes a qualitative difference in comparison to the original vote, where a majority of the present MPs was required. If the Parliament votes again for the returned law, it will once again be put before the President, who will now have a constitutional obligation to promulgate it. If the majority of MPs change their opinion and they no longer support the law for which they previously voted, that shall be acknowledged at the Assembly sitting, and not in the Government. As the proposer of the law, the Government has the right to withdraw the bill from the procedure only until the end of the debate on the bill at the sitting of the National Assembly. Once adopted by the Assembly, the law is no longer in the form of a bill and therefore the Government cannot further withdraw it from the procedure. The National Assembly elects and controls the work of the Government, not the other way around. The National Assembly must not be reduced to the service of the Government (or the President of the Republic as the second and separate holder of executive power), it is merely the service of the citizens of the Republic. 

In this legislature, which was formed a little over a year ago, cases of non-signing of the law with violation of the procedure have already been recorded. the Law on Waters was “withdrawn” in the same way. Instead of returning the law to the Assembly for a new decision after the President of the Republic refused to sign it, the Government withdrew it from the procedure although the MPs did not even make a statement regarding it.  Apart from the fact that this practice testifies to the poor quality of the law, which is a consequence of the non-transparent and almost “privatised” law-making process in which the interests and concerns of citizens were not taken into account in time, this also indicates the collapse of the principle of separation of powers. In the current circumstances in which 97% of MPs belong to the ruling majority and support the Government, and in which the President of the Republic is also the President of the largest parliamentary party, it is illusory to expect mutual control and complementarity of institutions. Hence, we often come to situations in which laws are adopted whereby no instance noticed that the legal solution has serious shortcomings until the very citizens pointed to them.

Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije Ivica Dačić sazvao je 53. redovni sastanak Kolegijuma Narodne skupštine Dvanaestog saziva za petak, 10. decembar 2021. godine, sa početkom u 9.15 časova.

Na dnevnom redu Kolegijuma će biti informisanje o radu Narodne skupštine.

Sastanak će se održati u Domu Narodne skupštine, Trg Nikole Pašića br.13, u sali 1.

Aktuelni slučaj vraćanja izmena Zakona o eksproprijaciji Narodnoj skupštini na ponovno odlučivanje, od strane Predsednika Republike, zainteresovao je javnost za procedure koje uređuju proglašenje zakona i retke slučajeve vraćanja zakona na ponovno odlučivanje. Čini se da su pravila jasna, ali nakon višegodišnje loše institucionalne prakse koja je normalizovala kršenje procedura i zamaglila granice između zakonodavne i izvršne vlasti, zbunjenost i nepoverenje javnosti su opravdani. 

Svaki zakon koji usvoji Narodna skupština mora biti potvrđen i od strane predsednika Republike u roku od 15 ili 7 dana ukoliko je u pitanju hitni postupak. Ustav Republike Srbije, u članu 113, daje mogućnost Predsedniku Republike da zakon, uz pismeno obrazloženje, vrati Narodnoj skupštini, na ponovno odlučivanje. Uslove za takvo postupanje propisuje Zakon o predsedniku u članu 19: ukoliko smatra da zakon nije saglasan sa Ustavom, da je u suprotnosti s potvrđenim međunarodnim ugovorima ili opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava, ukoliko pri donošenju zakona nije poštovana procedura koja je propisana za donošenje zakona, ili ukoliko procenjuje da zakon ne uređuje neku oblast na odgovarajući način. Poslovnik Narodne skupštine, u članu 265, jasno propisuje proceduru koja sledi u slučaju vraćanja zakona na ponovno odlučivanje. Predsednik Narodne Skupštine je dužan da odmah po vraćanju dostavi zakon narodnim poslanicima, kako bi se o tome odlučivalo na prvoj narednoj sednici. 

Ukoliko poslanici odluče da opet glasaju o istom zakonu, on se sada izglasava većinom od ukupnog broja narodnih poslanika, što čini kvalitativnu razliku u odnosu na prvobitno glasanje gde je bila potrebna većina od prisutnih poslanika. Ukoliko bi parlament ponovo izglasao vraćeni zakon, on bi se opet našao pred predsednikom koji bi sada imao ustavnu obavezu da ga proglasi. Ukoliko je većina narodnih poslanika pak promenila mišljenje, pa više ne podržavaju zakon za koji su prethodno usvojili, i to se utvrđuje na skupštinskoj Sednici, a ne u Vladi. Vlada, kao predlagač zakona, ima pravo da povuče predlog zakona iz procedure samo do završetka pretresa predloga zakona na sednici Narodne skupštine. Nakon što je usvojen u Skupštini, zakon više nije u formi predloga i samim time Vlada ga ne može dalje povlačiti iz procedure. Narodna skupština bira i kontroliše rad Vlade, ne obrnuto. Narodna skupština ne sme biti svedena na servis Vlade (ili predsednika Republike kao drugog i izdvojenog nosioca izvršne vlasti), ona je jedino servis građana Republike. 

U ovom sazivu, koji traje svega nešto duže od godinu dana, su već zabeleženi slučajevi nepotpisivaja zakona uz kršenje procedure. Na isti način “povučen” je i Zakon o vodama. Nakon što je predsednik Republike odbio da ga potpiše, umesto da zakon bude vraćen Skupštini na ponovno odlučivanje iz procedure ga je povukla Vlada, a da se narodni poslanici nisu ni izjasnili. Osim što navedena praksa svedoči o lošem kvalitetu zakona, a što je posledica netransparentnog i  gotovo “privatizovanog” procesa izrade zakona u kojem interesi i zabrinutost građana nisu na vreme uzeti u obzir, ona ukazuje i na krah principa podele vlasti. U postojećim okolnostima u kojima 97% poslanika pripada vladajućoj većini i podržava Vladu, i u kojoj je predsednik Republike ujedno i predsednik najveće parlamentarne stranke, iluzorno je očekivati međusobnu kontrolu i nadopunjavanje institucija. Otuda često dolazimo do situacija u kojima zakoni bivaju usvojeni a da nijedna instanca nije primetila da zakonsko rešenje ima ozbiljnih manjkavosti, sve dok to nisu primetili građani.

Predsednik Narodne skupštine Ivica Dačić sazvao je Trinaestu sednicu Drugog redovnog zasedanja Narodne skupštine Republike Srbije u 2021. godini, za petak, 10. decembar, sa početkom u 10.00 časova.

Protesti i blokade koji su izazvani usvajanjem dva zakona u Narodnoj skupštini – Zakona o referendumu i narodnoj inicijativi (izglasan 25. novembra) i izmenama Zakona o eksproprijaciji (izglasan 26. novembra) – nisu u značajnoj meri uticale na već uveliko ubrzan ritam rada parlamenta u prethodnoj nedelji.

Izbor novih članova Republičke izborne komisije (RIK) poslužio je za rekapitulaciju svih „ustupaka“ koji su, tokom prethodnih godina, učinjeni opozicionim partijama.

Usvojen je Akt o promeni Ustava, pa je predsednik Skupštine raspisao republički referendum radi potvrđivanja ovog Akta, koji će biti održan 16. januara naredne godine.

Narodni poslanici su postigli da izglasaju i zaključak o Izveštaju Evropske komisije za 2021. godinu.

Ko je “kriv” za proteste? 

U Skupštini, osim osude nasilja koje sprovodi agresivna manjina koja je izašla na ulice, nismo čuli neke novosti. Stepen kreativnosti narodnih poslanika je ipak varirao. Dok su se neki zadržali na ustaljenom okrivljavanju opozicije i lamentovanjem nad kršenjem ustavnog prava na slobodu kretanja većine građana, drugi su dali sebi znatno više slobode. Tako su se, uz osudu „linč rulje“ i „batinaša“ opozicije, čula i podsećanja na mračnu prošlost „kada je Hitler prvo doneo zakone kojima je Jevrejima sprečavao slobodno kretanje, a ukoliko bi to Jevreji kršili onda bi ih tukli Hitlerovi batinaši“.

Parlament je opet, po već dobro oprobanom receptu, postao i mesto u kojem se nastavljaju kampanje koje su prethodno započete u provladinim medijima. Tako organizatori protesta nisu „nikakvi ekolozi, nikakve organizacije koje se bave zaštitom životne sredine ili ljudskim pravima, već su svi redom na platnom spisku raznih centara, finansijskih i ostalih političkih centara moći iz belog sveta“. Ovoga puta izbor je pao na Fond braće Rokfeler.

Jedino što se u Skupštini nije moglo čuti je preispitivanje sopstvene odgovornosti, te razmišljanje o tome kako bi valjalo sprovesti postupak izrade i usvajanja zakona da bi se građani i stručna javnost osetili uključeno i informisano.

Opozicija kojoj se godinama udovoljava

Parlament je izabrao nove članove RIK, šest članova i šest zamenika iz redova vanparlamentarnih opozicionih stranaka. Predlog je deo dogovora u međustranačkom dijalogu o izbornim uslovima i jednokratne je prirode – važi samo za predstojeće izborei vreme i obaveze koje će RIK imati i vezano za referendum. To je bio povod da se narodni poslanici vrate i nabrajaju sve „ustupke“ koji su opoziciji „dati“ od jula 2019. godine pa do nedavno završenih dijaloga, što je i obeležilo sednicu.

Ustav

Žurba sa usvajanjem Zakona o referendumu i narodnoj inicijativi, potpisivanjem i ekspresnim stupanjem ovog zakona na snagu se nastavila i prethodne nedelje, a sve kako bi se stiglo sa promenom Ustava. Tako je nadležan Odbor za ustavna pitanja i zakonodavstvo formulisao referendumsko pitanje, koje je potvrdila i RIK. Sama rasprava o 29 amandmana kojima se menja Ustav u delu koji se odnosi na pravosuđe nije donela mnogo uzbuđenja. Ustav se menja zbog EU i  Poglavlja 23, ali i zbog građana Srbije i potrebe da se ojača vladavina prava. Narodni poslanici koji su imali primedbe ili zadrške su bili malobrojni. Više o samoj raspravi možete videti i u najnovijoj epizodi serijala „Strofa, refren, replika“, dok se o ključnim novinama koje donosi Akt o promeni Ustava možete informisati ovde.

Čim su poslanici glasali, predsednik Skupštine je načinio i poslednji korak – raspisao je republički referendum za 16. januar 2022. godine.

Evroentuzijazam

U Narodnoj skupštini se protekle nedelje postiglo i da se usvoje zaključci o Izveštaju Evropske komisije o Republici Srbiji za 2021. godinu, čime je ispunjena obaveza iz Rezolucije o ulozi Narodne skupštine o načelima i pregovorima u pristupanju Republike Srbije EU.

Čini se da su svi zadovoljni. Predsednica Odbora za evropske integracije je samouvereno istakla da „sigurno da važan deo zasluga za preporuke za otvaranje klastera tri i četiri pripada i nama, Narodnoj skupštini Republike Srbije i Odboru za evropske integracije. Bez usvajanje pregovaračkih pozicija i zakona usklađenih sa EU pravnim tekovinama ne bi bilo pomaka u pregovaračkom procesu, kao što, nažalost, nije bilo u protekle skoro dve godine.“ Pored toga, u više navrata su isticane pohvale iz Izveštaja na račun Narodne skupštine – u septembru su usvojene izmene i dopune Kodeksa ponašanja narodnih poslanika kako bi se one uskladile sa GREKO preporukama, značajno je smanjena primena hitnog postupka i slično.

Zadovoljstvo nije krila ni predsednica Vlade Republike Srbije: „Posebno mi je drago što, čini mi se, zaista, zahvaljujući svemu onome što je Narodna skupština Republike Srbije uradila i što je Vlada kao izvršna vlast uradila, način na koji radimo to, na kraju krajeva i transparentno, uz veliko učešće, ponovo želim da kažem i Konventa i organizacija civilnog društva, koliko god se nekada ne slagali, važno je da imamo dijalog i važno je da o tim pitanjima pričamo. Da kažemo mi naše stanovište, da oni kažu svoje stanovište, da se borimo argumentima, jer to je ono što je važno i za političku kulturu, ali samim tim nekako i za dalje evropske integracije.”

Ali ova posvećenost izgradnji političke kulture i učešću organizacija civilnog društva nije dugo potrajala. Dovoljno je bilo da narodni poslanik, navodeći delove Izveštaja sa kojima se ne slaže i koje ne smatra korektnim predstavljanjem srpske realnosti, za te konstatacije okrivi „domaće podizvođače“. Nadovezujući se, premijerka je konstatovala da Izveštaj ne bi trebalo da sadrži „lične impresije, utiske raznih nevladinih organizacija, koliko god važne nevladine organizacije bile. To nije ni lična impresija, ni mene kao predsednice Vlade, ni bilo kog medija, ni bilo koje nevladine organizacije, to je izveštaj o tome šta je urađeno i šta imamo trenutno od rezultata.“

Narodni poslanici nisu razgovarali o preporukama iz Izveštaja, čijim bi sprovođenjem unapredili rad Narodne skupštine, poput one o usvajanju godišnjeg plana rada i efikasnijoj primeni usvojenog Kodeksa.

Ali čula se pohvala jednog poslanika da se u Narodnoj skupštini „razmatraju izveštaji nezavisnih državnih organa, najpre Zaštitnika građana, Poverenika za informacije od javnog značaja i Poverenika za ravnopravnost.“ Međutim, u ovoj godini još uvek nisu. Ako se nastavi ovim tempom, možda se stigne da se i ta obaveza, nakon višemesečnog kašnjenja, formalno odradi i „skine sa spiska“.

Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije Ivice Dačić sazvao je Dvanaestu sednicu Drugog redovnog zasedanja Narodne skupštine Republike Srbije u 2021. godini, za utorak, 14. decembar 2021. godine, sa početkom u 10.00 časova.

Za ovu sednicu predložen je sledeći dnevni red:
 

1. Predlog zakona o pravima korisnika usluga privremenog smeštaja u socijalnoj zaštiti, koji je podnela Vlada;

2. Predlog zakona o zaduživanju Republike Srbije kod Banca Intesa AD Beograd za potrebe finansiranja Projekta Ruma - Šabac – Loznica, koji je podnela Vlada;

3. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Indije o davanju dozvola članovima porodica osoblja diplomatsko-konzularnih predstavništava za bavljenje plaćenim delatnostima, koji je podnela Vlada;

4.Predlog odluke o izboru sudija koji se prvi put biraju na sudijsku funkciju, koji je podneo Visoki savet sudstva;

5. Predlog odluke o izboru člana Visokog saveta sudstva iz reda sudija apelacionih sudova, koji je podneo Visoki savet sudstva;

6. Predlog odluke o prestanku funkcije javnog tužioca u Osnovnom javnom tužilaštvu u Velikoj Plani, koji je podneo Odbor za pravosuđe, državnu upravu i lokalnu samoupravu;

7. Predlog odluke o prestanku funkcije predsednika Upravnog suda, koji je podneo Odbor za pravosuđe, državnu upravu i lokalnu samoupravu;

8. Predlog odluke o prestanku funkcije dva člana Republičke komisije za zaštitu prava u postupcima javnih nabavki, koji je podneo Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava i

9. Predlog odluke o izboru člana Saveta guvernera Narodne banke Srbije, koji je podneo Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava.

Sednica će biti održana u velikoj sali Doma Narodne skupštine Republike Srbije u Beogradu, Trg Nikole Pašića broj 13.

Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije Ivica Dačić sazvao je 52. redovni sastanak Kolegijuma Narodne skupštine Dvanaestog saziva za utorak, 7. decembar 2021. godine, sa početkom u 9.00 časova.

The Speaker of the Assembly, Ivica Dačić, called for a referendum to amend the Constitution, as the proposal was supported by 193 MPs. That powerful parliamentary force was there only when voting took place, while during the day they were not very interested.

The debate itself was quite unswayed, perhaps because the rhythm to it was given by the Minister of Justice Maja Popović.

“The proposed changes to the Constitution are envisaged as an activity in the Action Plan for negotiating Chapter 23. Amending the Constitution in the field of justice is a condition for further reform of the legal system and the most significant reform in the field of rule of law, which is a fundamental value of any democratic society and one of the priorities of EU policy.“

More or less all the plenaries repeated that the Constitution is changing because of the European path. A critical tone was also heard stating that there was no real debate in the process of creating constitutional amendments, and that the entire Constitution should be changed. When criticism comes from members of a national minority, then at least three of the ruling majority MPs think that they need to show who is stronger.

“When we talk about Article 1 of the Constitution of the Republic of Serbia, this article defines the state of Serbia as the state of the Serbian people. This article is problematic from the aspect of national minorities. The Republic of Serbia is a heterogeneous state in terms of national structure, where over 20% of the population are members of national minorities and communities, and its definition as a state of one majority nation strengthens the belief that members of other communities of different origins are in fact second-class citizens.“

“As far as national minorities are concerned, members of national minorities in Serbia have never been discriminated against, especially not by the government formed or led by SNS. We demonstrate it here in the National Assembly when we pass laws. We have the Law on Prohibition of Discrimination, the Law on National Councils of National Minorities, etc. “

“Of course, there is full equality of national minorities in Serbia, and as my colleague Žarić Kovačević said – when it comes to this, Serbia is the leader in Europe. [Saying] this is the way to achieve one thing, and we know what it is. It is secession and it is the division of Serbia.“

“I just have to say that Ms. Kučević stated falsehoods in her address, namely that the professional public was excluded from the decision-making process. Here in the gallery, there are presidents of the largest associations, the Association of Judges and the Association of Prosecutors, and were also members of the Working Group.“

At the special session on the Constitution, the activities of the opposition were not forgotten either. When you hear one sentence, it is like a song on repeat.

“They like violence on the streets, blood on the streets, Đilas’s and Šolak’s tycoon reign, robbery of millions of euros from the citizens of Serbia; they like that people like Crni are released from prison, they want to keep beating up those who stand in their way.“

Nobody even expects the Speaker’s reaction to such a language anymore.

For the Open Parliament, Mirjana Nikolić.

Predsednik Skupštine Ivica Dačić raspisao je referendum za promenu Ustava, nakon što je predlog  podržalo 193 poslanika. Ta moćna poslanička snaga bila je tu samo kad se glasalo, dok u toku dana nisu bili baš zainteresovani.

Sama rasprava bila je prilično bezlična, možda zato što joj je ritam dala ministarka pravde Maja Popović.

„Predložene promene Ustava predviđene su kao aktivnost u Akcionom planu za pregovaračko Poglavlje 23. Promena Ustava u oblasti pravosuđa je uslov za dalju reformu pravnog sistema i najznačajnija reforma u oblasti vladavine prava koja predstavlja osnovnu vrednost svakog demokratskog društva i jedan od prioriteta politike EU.“

Da se Ustav menja zbog evropskog puta, ponavljali su manje više svi govornici. Čuo se i jedan kritički ton, da u procesu kreiranja ustanih amandmana nije bilo prave debate, i da  treba menjati ceo Ustav. Kad kritika  dođe od propadnika nacionalne manjine, onda bar troje iz većinskog naroda misli da treba da pokaže ko je jači.

 „Kada govorimo o članu 1. Ustava Republike Srbije, dakle, ovaj član definiše državu Srbiju kao državu srpskog naroda. Ovaj član problematičan je sa aspekta nacionalnih manjina. Republika Srbija je po nacionalnoj strukturi heterogena država, gde preko 20% stanovništva čine pripadnici nacionalnih manjina i zajednica, te njeno definisanje kao države jednog većinskog naroda snaži uverenje da su članovi drugih zajednica drugačijeg porekla zapravo građani drugog reda.“

„Što se tiče nacionalnih manjina, pripadnici nacionalnih manjina u Srbiji nikada nisu bili diskriminisani, a naročito ne od strane vlasti koju čini ili predvodi SNS. To pokazujemo ovde u Narodnoj skupštini kada donosimo zakone. Imamo Zakon o zabrani diskriminacije, Zakon o nacionalnim savetima nacionalnih manjina itd“

„Naravno da postoji puna ravnopravnost nacionalnih manjina u Srbiji i kao što je koleginica Žarić Kovačević rekla – Srbija je po tome prva u Evropi. Na ovakav način se želi postići samo jedno, a mi znamo šta je. To je secesija i to je podela Srbije.“

„Ja moram samo da kažem da je gospođa Kučević iznela niz neistina u svom obraćanju, a to je da je isključena stručna javnost iz donošenja odluka. Ovde upravo na galeriji sede predsednici najvećih udruženja, Udruženja sudija i Udruženja tužilaca, koji su takođe bili članovi Radne grupe.“

Na posebnoj sednici o Ustavu, nisu zaboravljene ni aktivnosti opozicije. Ako čujete jednu rečenicu, kao da ste čuli sve.

„Njima odgovara nasilje na ulicama, krv na ulicama, tajkunska vladavina Đilasa i Šolaka, otimačina miliona evra od građana Srbije, da se ljudi poput Crnog puštaju na slobodu, da nastavljaju i dalje da biju one koji im stanu na put na bilo koji način.“

Reakcije predsedavajućeg na ovakav rečnik niko više ni ne očekuje.

Za Otvoreni parlament Mirjana Nikolić.

Prvi radni dan Narodne skupštine u protekloj nedelji obeležio je početak protesta građana i usvajanje zakona o budžetu Republike Srbije za 2022. godinu.

Povod za navedeni i proteste koji su usledili bile su izmene i dopune Zakona o eksproprijacijiji koje su usvojene u petak, a kojim su predviđena rešenja koja su zabrinula deo stručne javnosti.

Drugi sporan zakon koji je izveo građane na ulice su narodni poslanici izglasali u četvrtak, a reč je o Zakonu o referendumu i narodnoj inicijativi koji će svoju “premijeru” imati već u januaru.

Tokom protekle nedelje otvorilo se i pitanje u kojoj meri narodni poslanici razumeju funkciju odbora kao stalnih radnih tela Narodne skupštine, čak i kada su predsednici tih odbora.

Kad je beg bio cicija

Budžet za narednu godinu je usvojen na vreme i u slavljeničkoj atmosferi. Hoće to tako u parlamentu u kojem poslanici vladajuće koalicije čine većinu od čak 97%. Ana Brnabić se najpre zahvalila narodnim poslanicima, ističući da bez njih Vlada ne bi uspela da sprovede mere podrške privredi i građanima zbog krize izazvane pandemijom. Tri ekonomska paketa mera su zajedno iznosila više od osam milijardi evra. Ako se da verovati Budžetu za 2022. godinu, i budućnost će biti svetla i impresivna. Posebno zadovoljstvo premijerke i narodnih poslanika je izazvala okolnost da je čak i omraženi Fiskalni savet ocenio da je „predloženi budžet planiran oprezno i da fiskalna kretanja u 2022. godini mogu da budu bolja od predviđenih“. Ali možda i nije potrebno upuštati se u temeljniju analizu usvojenog Budžeta, jer izvesno je da nas čeka rebalans, a možda i više njih.  Rebalans budžeta, koju ukazuje na promenu okolnosti ili pak na loše prvobitno planiranje Vlade, je odomaćena praksa u Srbiji. Otuda se „ponovna podela karata“ može očekivati nakon aprilskih izbora.

Pored pohvala i nabrajanja uspeha, poslanici su pronašli vremena i da osude proteste koji su se prošlog utorka dešavali ispred zgrade Narodne skupštine, ali i proteste od prethodnog dana organizovane povodom početka izgradnje metroa u Beogradu. Pojedinim udruženjima, opozicionim političkim partijama ali i stručnoj javnosti je sporan plan izgradnje metroa, između ostalog i zbog moguće kompromitacije vodoizvorišta. Ali, očigledno ne i narodnim poslanicima. Poslanici nisu tu da pokažu zainteresovanost i da delaju u skaldu sa zabrinutošću i interesovanjima građana - bilo da je reč o metrou i kvalitetu vode, kvalitetu vazduha, ili pak planovima “Rio Tinta” i strahu za kvalitetu životne sredine. Tu su da horski daju podršku –  apsurdno više predsedniku Republike kojeg ne biraju nego Vladi koju su izglasali – i da horski kritikuju.

Ma šta se to nas tiče!

Ni trunku više sluha nije pokazano ni za proteste pokrenute zbog direktnog postupanja Narodne skupštine, odnosno usvajanja dva zakona. Umesto iznošenja kontra-argumenata, strpljivog objašnjavanja, zapitkivanja predstavnika izvršne vlasti kao predlagača zakona i razjašnjenja pogrešnih tvrdnji, narodni poslanici su samo ponavljali da navedeni zakoni nemaju nikakve veze sa interesima kompanije „Rio Tinto“ i njihovim projektom proizvodnje litijuma u Srbiji, kao ni sa eventualnom promenom preambule Ustava u kojom se sada „štite“ Kosovo i Metohija. U kojim su sve oblicima iznošene ove jedne te iste tvrdnje pogledajte u najnovijoj epizodi serijala „Strofa, refren, replika“.

Ali nejasnoće i manjak informacija i poverenja građana u zakone ne proističu samo iz izuzetno nekvalitetne plenumske debate. Debate svedene na ogoljenu partijsku propagandu, u kojoj se pitanje koje motiviše građane da protest olako svede na napade na političke oponente. Kako je u razgovoru za Otvoreni Parlament istakao advokat Mihailo Pavlović, veliki problem predstavlja nedostatak suštinske javne rasprave u procesu izrade predloga zakona. „Građani, pa čak ni mi koji se bavimo zakonima više nismo u mogućnosti da postignemo da ispratimo usvojena rešenja, a još manje da učestvujemo u javnoj raspravi kvalitetno i u kapacitetu u kojem bi to trebalo. Dolazimo u situaciju kada ćemo na kraju lečiti posledice, koje su mogle biti sprečene da je javne rasprave bilo, nakon što taj zakon bude usvojen.” Zakoni nisu privatno pitanje, ne tiču se institucija koje ih predlažu i Narodne skupštine koja ih bezrezervno usvaja. Tiču se svih građana. A ukoliko građani ne čuju sebe u skupštinskoj sali, narodni poslanici će ih slušati ispred zgrade parlamenta i na ulicama Srbije.

Usaglašavanje sa Ustavom, kako bi se menjao Ustav

U Skupštini smo protekle nedelje slušali narodne poslanike koji su uporno ponavljali kako se novi Zakon o referendumu i narodnoj inicijativi usvaja kako bi se uskladio sa Ustavom Republike Srbije. Taj Ustav je donet 2006. godine, pa je ovaj zakon zapravo trebalo da bude usklađen najkasnije do decembra 2008. godine. Prolazile su godine, a to se nije desilo. Ali se desilo da se zakon sada menja u „foto finišu“, kako bi se omogućila promena Ustava koja će zahtevati organizovanje referenduma u januaru 2022. godine. Višegodišnju nezainteresovanost različitih političkih elita da se osigura princip ustavnosti i ožive oblici direktne demokratije je prekinuo čist interes. Narodni poslanici su se u više navrata nekada čak i ljutito začuđavali nad činjenicom da je bilo potrebno čak 15 godina da za usklađivanje sa Ustavom. Međutim, kao da do njih nije dopirala činjenica da je aktuelna većina na vlasti od 2012. godine, te da su od propuštenih 15 godina oni odgovorni za 9.

Da li je neko od poslanika upitao prisutne predstavnike izvršne vlasti i nadležnog ministarstva zašto se čekao poslednji trenutak? Naravno da nije. Umesto toga čuli su se odjeci kritike Venecijanske komisije iz 2007. godine na račun prošlorežimskog Ustava i proređenja sa aktuelnim pohvalama Nacrta akta o promeni Ustava Srbije. Niko nije pominjao poslednje mišljenje Komisije, u kojem se žali zbog činjenice da je proces promene ovog zakona otpočeo tek kada je postalo jasno da će referendum biti neophodan zbog izmena Ustava. Da li je to suštinski interesovalo  i umirilo građane kada je u pitanju usvajanje ovog Zakona? Očigledno nije. Vikend su obeležili burni protesti i blokade puteva u više gradova Srbije, uz najave da će se sa demonstracijama nastaviti ukoliko predsednik Republike potpiše dva sporna zakona. Ali Zakon o referendumu i narodnoj inicijativi je već potpisan istog dana kada je i izglasan, objavljen je u Službenom glasniku i stupio je na snagu.

Odbori su čista formalnost

Jedan od kurioziteta sednice na kojoj je usvojen Zakon o o referendumu i narodnoj inicijativi bilo je izlaganje predsednice Odbora za ustavna pitanja i zakonodavstvo Jelene Žarić Kovačević. Poslanica se osvrnula na „hajku“ koja se na „društvenim mrežama i tajkunskim medijima“ vodi protiv Odbora. Glavna zamerka, koja je ocenjena kao nebulozna i maliciozna, je kratko trajanje sednica Odbora: „Dakle, uopšte nije važno koliko mi brzo pričamo ili čitamo, važno je da o svim predlozima, kao što je i Zakon o referendumu, kao što vidite, raspravljamo u plenumu, jer su na našem Odboru predlozi samo formalno ocenjeni kao predlozi koji su u skladu sa Ustavom i pravnim sistemom Republike Srbije.”

Uloga odbora, kao stalnih radnih tela jednog parlamenta, je sve osim formalne. Odbori bi trebalo da predstavljaju najveći autoritet u svojim oblastima, da pozivaju i ispituju predstavnike Vlade, organizuju javna slušanja. Ocena nadležnog odbora da je neki zakon u skladu sa Ustavom i pravnim sistemom Republike Srbije ne bi smela da bude formalnost, već stav i mišljenje najstručnijeg tela za tu oblast u najvišoj zakonodavnoj instituciji ove zemlje. Taj stav uliva sigurnost Plenumu, a ne obrnuto. Neustavni (a i nezakonit) Predlog zakona o izmenama i dopunama Zakona o Vodama je na ovom Odboru dobio pozitivnu ocenu, a ukupno mu je u diskusiji posvećeno oko 30 sekundi jer nije bilo članova odbora koji su se javili za reč. Fakat da problem nije u brzom pričanju i čitanju.