Ima naš narod jednu izreku: "Ko o čemu, baba o uštipcima". Oni koji su godine proveli u komunističkom sistemu i bili vrli pripadnici Saveza komunista, najčešće kritikuju komunizam. Naravno i oni koji su se bratimili sa Lepenom, oni najviše pominju fašizam, a to je jedan sindrom koji postoji u svesti ljudi koji su prošli faze komunizma i fašizma.
Predloženi amandman gospodina Milana Markovića govori da jedinice lokalne samouprave mogu obrazovati mesnu zajednicu ili drugi oblik mesne samouprave. Bilo je pitanja šta je taj drugi oblik, a ja sam pomenuo da je moguće da to budu kvartovi, reoni, arondismani itd.
Decentralizacija podrazumeva i normativnu decentralizaciju, a ovde govorimo o lokalnoj samoupravi, a ne o lokalnoj upravi. U komunizmu je sve bilo određeno, znalo se kojom će stazom to da ide, a ovde je upravo ta vrsta decentralizacije u pitanju.
Lokalna samouprava, odnosno organizacija lokalne samouprave, jedinica lokalne samouprave određivaće kako će se ova materija urediti, to upravo ne treba da bude striktno regulisano zakonom i ne treba da bude identično i u Subotici, i u Kuršumliji, nego će svaka jedinica lokalne samouprave uređivati to prema svojim potrebama. To je normativna decentralizacija.

Radi racionalnog poboljšanja ovog predloga, Vlada prihvata ovaj amandman.

Vlada takođe prihvata ovaj amandman.

Moram da podsetim samo da su po postojećem zakonu, takođe, jer su organi lokalne samouprave nadležni za ovu materiju, po sada važećem zakonu koji je donela bivša vlast.

Vlada prihvata predloženi amandman.

Vlada prihvata predloženi amandman.

Moram da kažem da takvu odredbu ovaj zakon nigde ne sadrži.
(Vojislav Šešelj, sa mesta - reč je o amandmanu.)
Vi ste se pozivali na zakon. Vlada nije prihvatila amandman. Prema tome, nema potrebe da se polemiše o tome.

Dame i gospodo narodni poslanici, uvaženi gosti, značajan segment mandata koji su građani Srbije dali strankama skupštinske većine i Republičkoj vladi ogleda se u zahtevu za sprovođenjem sistematskih reformi, čiji će rezultat biti ustanovljavanje jednog savremenog, demokratskog i efikasnog sistema čiji je sinonim pravna država. O značaju i mestu sistema lokalne samouprave u tim okolnostima bilo je dosta reči tokom višemesečne javne rasprave na temu novog zakona kojim se uređuje ova oblast, a zaključak u tom pogledu je jedinstven: razvijena lokalna samouprava u decentralizovanom sistemu javnih ovlašćenja predstavlja jedan od temeljnih principa savremene demokratije. To je prvi, a neretko i najteži, stepenik na putu ostvarivanja niza osnovnih prava i interesa građana.
Kada razmatramo sistem lokalne samouprave koji je na snazi, i predstavlja tešku zaostavštinu socijalističkog i prethodnog postsocijalističkog režima, lako se uočavaju tri grupe problema.
Prvo, opštine su razvlašćene postepenim sužavanjem nadležnosti, a posledica je jedan pravno hendikepiran sistem lokalne samouprave, imovinski opustošene opštine, funkcionalno osiromašena opštinska uprava. Konačno, na taj način čitav niz javnih funkcija, koji se odnosi na neka egzistencijalna i bitna prava i interese građana, podignut je na nivo javnog autoriteta, koji je često nedostupan korisnicima tih usluga.
Drugo, neposredno vezano za prethodni problem je i pitanje finansiranja opština. Obim učešća jedinica lokalne samouprave u ukupnim javnim prihodima je izuzetno skroman. Ključni problem svakako predstavlja nepostojanje opštinske svojine, odnosno značajno ograničenje svojinskih prava, što je ustanovljeno Zakonom o sredstvima u svojini Republike Srbije.
Treća grupa problema se odnosi na funkcionisanje organa lokalne samouprave. U ovom momentu je na snazi organizacioni model lokalnih vlasti koji predstavlja jedan od poslednjih relikata socijalističkog društvenog sistema. Reč je o sistemu tzv. jedinstva vlasti kolektivnog i izvršnog organa skupštine opštine, uz nejasne pravne i funkcionalne veze sa opštinskom upravom i sa protokolarnom, a u praksi hipertrofiranom, funkcijom predsednika opštine. U ovim uslovima javlja se niz problema u funkcionisanju lokalnih vlasti. U praksi nije uvek jasno ko donosi odluke, ko ih sprovodi i, na kraju, ko snosi političku odgovornost za rad opštinskih vlasti.
Politička odgovornost je svakako potpuno zamagljena, prilično nejasna, a ona predstavlja fundamentalni princip funkcionisanja demokratskih organa vlasti, jer građani u toj šumi međusobnih odnosa opštinskih organa ne mogu da prepoznaju, kako bi naš narod rekao - ni ko pije ni ko plaća. Konačno, opština i njena uprava su shvaćene isključivo kao oblici javnog autoriteta, a ne kao lokalne zajednice sa svojim specifičnostima i potrebama razvoja, isključivo kao oblici javnog sektora, što je imanentno tradicionalnom shvatanju organizacije državnih organa, ali ne i savremenim tendencijama povezivanja javnog i civilnog sektora.
Kada je reč o važećem ustavnom kontekstu, Ustav SRJ i Ustav RS ne pružaju adekvatnu osnovu za sveobuhvatnu reformu sistema lokalne samouprave. Na primer, članom 73. Ustava SRJ utvrđeno je da sva sredstva, nepokretnosti, javna dobra koja koriste opštinski organi, službe, odnosno javna preduzeća čiji je osnivač opština, predstavljaju društvenu svojinu, odnosno državnu svojinu, odnosno svojinu čiji je titular Republika Srbija. Ovo je neuralgično pitanje. Nije se moglo rešavati u ovom momentu, ali se taj problem neće moći dugo odlagati, jer nema suštinske samouprave, odnosno autonomije bez sopstvene svojine.
Teritorijalna organizacija je takođe ustavno-pravna materija. U tom smislu, u pogledu razmatranja sistema lokalne samouprave, u ovom momentu treba imati u vidu postojeće teritorijalne organizacije. Činjenica je da su moguće promene u pogledu broja opština i gradova, ali se u izradi zakona o lokalnoj samoupravi pošlo od pretpostavke da će se i u budućnosti zadržati postojeći sistem tzv. jake opštine, odnosno teritorijalno i populaciono relativno velike jedinice lokalne samouprave, u odnosu na pojedine uporedne modele koje postoje u praksi evropskih zemalja, kao oblika koji je samo dovoljan i adekvatan za ostvarivanje prava i interesa građana i zajednice koja ulaze u korpus prava lokalne samouprave.
Pored toga, važno je istaći da se prilikom izrade zakona nije mogao napraviti značajniji pomak u pogledu budućeg utvrđivanja statusa grada, odnosno jasnog zakonskog definisanja (tzv. diferencija specifika) grada u odnosu na opštinu. Odredbom člana 117. Ustava Republike Srbije grad uređen kao opština, sa dve ili više gradskih opština. To je svakako nezadovoljavajuća definicija, koja istovremeno predstavlja značajna ograničenja u smislu proširivanja postojećeg kruga gradova u Srbiji, kao i odredbu koja ne daje nikakav osnov za bliže uređenje grada.
Predlog zakona o lokalnoj samoupravi, prema stanovištu Vlade Republike Srbije i njene ekspertske grupe koja je bila nosilac posla izrade ovog zakona, predstavlja akt koji afirmiše principe decentralizacije. Široko značenje ovog izraza, shvaćeno u dinamičkom obliku kao proces prenošenja ovlašćenja, utvrđivanja većeg polja autonomnog odlučivanja i pravnog uređivanja određenih društvenih odnosa, u predloženom zakonu o lokalnoj samoupravi dobilo je svoju pravnu artikulaciju, odgovarajuću u postojećem momentu jednom dugom procesu reforme, redefinisanja i revizije važećeg pravnog poretka.
Kada se razmatra osnovno pitanje koje se često poistovećuje i nepravedno iscrpljuje izrazom decentralizacija, a to je pitanje utvrđivanja izvornih ovlašćenja, izvornih nadležnosti jedinica lokalne samouprave, odnosno njihovo proširivanje, mora se istaći da je osnovni princip u razmatranju konkretnog delokruga nadležnosti bila funkcionalnost, racionalna decentralizacija koja polazi od principa funkcionalnosti, polazi od principa da se ne zadrže poslovi i zadaci na strukturno višem obliku javne vlasti ukoliko se podjednako dobro mogu obavljati na nižem nivou. Konačno, decentralizacija ne predstavlja vrednost za sebe, već se mora posmatrati u navedenom okviru funkcionalnosti određenih rešenja.
U Predlogu zakona decentralizacija se razvija u nekoliko aspekata. Pre svega, pored postojećeg delokruga, utvrđuje se pravac proširivanja izvornih nadležnosti jedinica lokalne samouprave - na primer, u oblasti obrazovanja, zdravstvene zaštite, kulture, socijalne i dečije zaštite.
Važno je istaći da će se ovim zakonskim aktom, kao temeljnim zakonom u oblasti sistema lokalne samouprave, tzv. sistemskim zakonom, utvrditi nove nadležnosti koje će se opet bliže urediti posebnim sektoralnim zakonima kojima se inače uređuje određena oblast. Postepeno proširivanje izvornih nadležnosti opština i gradova nameće se kao jedan realan i racionalan postupak, koji će se odvijati u nekoliko faza promenama odgovarajućih zakona, uporedo sa procesom koji mora da prati proces decentralizacije, a to je jačanje kapaciteta organa lokalne samouprave.
Velika je razlika između jedinica lokalne samouprave u pogledu institucionalnih, materijalnih, infrastrukturnih, personalnih i drugih mogućnosti. U tim uslovima postavlja se imperativ minimuma određenih funkcija u svim opštinama, ili ostvarivanja funkcija u svim opštinama koji se definiše kao izvorni delokrug jedinica lokalne samouprave. Ova raznolikost naših opština i gradova bila je ratio legis još jedne novine u procesu decentralizacije. Zakonom je utvrđen pravni osnov za selektivno poveravanje određenih poslova određenim jedinicama lokalne samouprave.
To konkretno znači, u zavisnosti od prirode konkretnog posla iz delokruga državnih organa, organizacionih potreba i mogućnosti, da se on efikasnije realizuje od strane lokalne samouprave određenog kruga opština i gradova. Smatramo da bi sprovođenje ove odredbe podrazumevalo da se u postupku ispitivanja prednjih okolnosti ostvari interaktivna komunikacija sa svim lokalnim samoupravama i uvaži stav njihovih organa u pogledu preuzimanja takve nove obaveze, čime bi se na mala vrata usvojio princip opcije nadležnosti koji postoji u nekim savremenim pravnim sistemima, ali za sada nema ustavno utemeljenje kod nas.
Konačno, ne smemo zaboraviti da autonomno uređivanje odnosa predstavlja suštinu samouprave, a ipak se često zanemaruje ovaj aspekt procesa decentralizacije. Nasleđe pravnog sistema iz ranijeg vremena je preterano normiranje na zakonskom nivou. Naši su zakoni zato brojni, uređuju najsitnije i konkretne situacije i zato su i česti slučajevi kolizije zakonskih odredaba. Pristup u izradi novog zakona o lokalnoj samoupravi koncepcijski je potpuno drugačiji. Na prvi pogled, stiče se utisak da postoje pravne praznine, neuređeni odnosi, čak i u slučaju određenih bitnih pitanja. Reč je zapravo o neuređenom pravnom prostoru koji se intencionalno ostavlja radi bližeg uređivanja opštim aktima jedinica lokalne samouprave.
Predlog zakona o lokalnoj samoupravi uvodi potpuno novi model organizacije lokalnih vlasti. Unapred je bilo reči o problemima sa kojima se suočavaju, kako građani tako i nosioci javnih ovlašćenja u organima opština i gradova, prema postojećoj organizaciji lokalne vlasti.
Ukratko, reč je o sistemu hipertrofije organa političke reprezentacije i konfuzije njihove odgovornosti. Zakonopisac se zato u pogledu organizacije lokalnih vlasti opredelio za najradikalniji rez. Pre svega, mora se istaći da ne postoji ni idealan ni tipičan model organizacije lokalnih vlasti; svaki predlog nove strukture organa i njihove organizacije može da ima i dobre i loše strane, a to važi za model definisan zakonom o lokalnoj samoupravi.
U svakom slučaju, pošlo se od pretpostavke da je zatečeno stanje nezadrživo i da je promena neophodna. Potom se postavilo pitanje - kakvu, zapravo, organizaciju lokalnih vlasti želimo? U pokušaju da se da adekvatan odgovor na ovo pitanje predlagač zakona je zauzeo referentan položaj građanina, pojedinca koji pokušava da ostvari neko svoje pravo ili interes pred organima lokalne samouprave, odnosno da utiče na pravac razvoja i upravlja svojom sredinom, gradom, opštinom i mestom. U interesu je tog građanina da opština funkcioniše pre svega efikasno, da se jasno uoči ko je odgovoran za njeno funkcionisanje, da opštinska uprava bude funkcionalna, da postoje odgovarajući instrumenti pravne zaštite i da, na kraju krajeva, sve to ne košta i suviše mnogo. Polazeći upravo od interesa građana i progresivne orijentacije lokalne sredine, smatramo da predloženi model u najvećoj meri te interese zadovoljava.
Predlaže se uvođenje jednog čistog, jednostavnog modela, sa manjim brojem subjekata i njihovim jasnim pravima i obavezama koje bi se mogle odrediti kao sistem dosledne podele vlasti. Organ normativne vlasti je skupština opštine koju čine neposredno birani odbornici, nadležnosti SO čine ovlašćenja za donošenje opštih akata, planskih dokumenata, budžeta, ostvarivanje osnivačkih prava, imenovanje i razrešenje svojih organa, predsednika i zamenika predsednika skupštine, kao i sekretara skupštine, davanje mišljenja i saglasnosti, pokretanje postupka pred Ustavnim sudom radi zaštite prava lokalne samouprave i drugi poslovi utvrđeni zakonom i statutom.
Skupštineom opštine predsedava predsednik skupštine koji ima jednog zamenika. Zakonom nije posebno uređeno pitanje postojanja posebne službe za skupštinske poslove. Ovde nije reč o pravnoj praznini, kako se možda stiče utisak, već upravo o ostavljanju praznog prostora koji bi se uredio autonomnim aktima lokalne samouprave.
Posebno mesto u funkcionisanju skupštine opštine, prema novom sistemu lokalne vlasti, trebalo bi da zauzmu skupštinski odbori, komisije i druga stalna i privremena tela. Imajući u vidu da osnovnu funkciju predlagača opštih akata ima izvršni organ, odnosno predsednik opštine preko svojih stručnih službi, ti predlozi bi bili predmet suštinske rasprave na sednicama odbora i komisija, obzirom da na sednici skupštine za to često ne postoji vremenska mogućnost. Pored toga, odbori bi bili instrument kontrole rada izvršnih organa, mesto za stručnu raspravu konkretnih pitanja koja bi obuhvatala veći broj subjekata.
Iz tih razloga postoji mogućnost da opštine svojim aktima predvide da članovi odbora mogu biti, pored odbornika, i građani, stručnjaci u određenim oblastima, kao i sednice istih, u užem, odborničkom i širem sastavu, bez potrebe definisanja posebnog cenzusa odborničkog sastava. Javnost rada tih odbora, pozivanje svih relevantnih, zainteresovanih strana na pojedine rasprave i mogućnost prisustva građana su od esencijalnog značaja za postavljanje ovih skupštinskih tela u žarište normativnog procesa lokalne samouprave.
Nosilac izvršne vlasti prema Predlogu zakona o lokalnoj samoupravi je predsednik opštine, odnosno gradonačelnik. On se bira na neposrednim tajnim izborima. Kao organ snažnog političkog legitimiteta i širokih ovlašćenja, predsednik opštine je ključni organ nove organizacije lokalnih vlasti. Razlog za ovakvo rešenje, za koje se opredelila stručna grupa Vlade koja je radila na izradi zakona, ogleda se u specifičnostima rukovođenja lokalnom zajednicom i opštinskom administracijom, posmatrano kroz prizmu savremenih organizacionih sistema u privredi, javnom i građanskom sektoru, međunarodnom okruženju, što sve zahteva visok stepen efikasnosti nosilaca političkog odlučivanja. Predsednik opštine objedinjava izvršnu i upravnu funkciju, ovlašćeni je predlagač opštih i pojedinačnih akata SO, nosilac nadzora nad radom organa opštinske uprave i lice ovlašćeno za zastupanje opštine, kao pravnog lica.
Očigledno je, na neki način, reč o lideru lokalne zajednice koji dobija mandat da predlaže način i pravac njenog razvoja, daje viziju rešenja njenih problema, izvršava odluke SO, organizuje rukovođenje radom opštinske uprave i, što je najvažnije, stavlja svoje ime i prezime kao zalog, pred građanima svoje opštine koji su ga birali, za celishodnost i zakonitost postupanja. Na ovaj način, politička, ali i svaka druga, zakonom predviđena odgovornost se jasno artikuliše, vezuje za jedno lice.
Prelazak na sistem gradonačelnika će imati i svoje negativne nuspojave, kao što su populizam, oblici političke kohabitacije sa negativnog aspekta, neadekvatno personalno rešenje i slično ali je reč o minimalnoj ceni procesa modernizacije i transformacije jednog zastarelog, neefikasnog, netransparentnog i skupog mehanizma lokalne vlasti.
Predsednik opštine može biti opozvan na isti način na koji se bira, neposrednim izjašnjavanjem građana, na osnovu predloga određenog
broja birača (kao cenzus ukupnog biračkog tela), kvalifikovane većine skupštine opštine (više od polovine ukupnog sastava), kao i na predlog Vlade u vezi sa delokrugom poverenih poslova.
Opštinska uprava je organizaciono tesno vezana sa predsednikom opštine. Jedinstvenom upravom u opštinama do 50.000 stanovnika rukovodi načelnik koga imenuje i razrešava predsednik opštine.
U većim opštinama fakultativno se formira više opštinskih uprava, na čijem čelu su načelnici koje ponovo neposredno imenuje i razrešava predsednik opštine. Ovde se može i mora istaći i određena promena u nomenklaturi: doskorašnjeg sekretara, na primer sekretarijata za građevinske poslove, zameniće načelnik uprave za građevinske poslove konkretne opštine.
Najteži zadatak u izradi novog zakona je bio u uređivanju u oblasti finansiranja lokalne samouprave. Pored najbitnijeg ustavnog ograničenja u vezi materijalno-finansijskog položaja jedinica lokalne samouprave, nepostojanja opštinske svojine, značajno ograničavajući faktor predstavlja i tekuća reforma budžetskog sistema u celini. Sistem finansiranja lokalne samouprave nije i ne može biti celina za sebe, izdvojen iz sistema javnih prihoda i rashoda.
Predlog zakona ne sadrži bitne novine u sistemu finansiranja lokalne samouprave, već dopunjava i poboljšava sistem koji je na snazi. Taj sistem se postepeno razrađivao proteklih godina i razvijao je izvesne specifičnosti. Kao primer se može navesti ograničenje ustupljenih sredstava iz poreza na promet po procentu i obimu godišnjeg na osnovu određenih kriterijuma koji se svake godine utvrđuje zakonom.
U praksi, ovo ograničenje izaziva burne reakcije i negodovanje u strukturama lokalne samouprave, sa agrumentom da su ta ograničenja nepravedna, da tako opštine pune republički budžet i sl. Suština ovog mehanizma je sasvim drugačija - na prednji način se ostvaruje, zapravo, transfer ustupljenih republičkih sredstava, ostvarenih na osnovu poreza na promet, s tim što se izbegava kruženje tog novca preko državnog budžeta i potom raspodela u lokalnoj samoupravi na osnovu određenih kriterijuma, već se ta sredstva direktno ustupaju odmah po odbitku u opštinski budžet. Taj mehanizam ne menja prirodu tih sredstava kao ustupljenih, a ne izvornih, već ostvaruje efikasnu naplatu, odnosno punjenje opštinske kase.
Novine u odredbama o finansiranju se odnose i na novu sistematizaciju javnih prihoda, izvornih i ustupljenih, kao i na novu preraspodelu javnih prihoda jedinicama lokalne samouprave, kojima sada pripadaju prihodi od pet poreza u iznosu od 100% i deo prihoda od tri naknade za korišćenje dobara od opšteg interesa.
Ovim zakonom su obuhvaćene i sve važeće izmene sistema finansiranja, izvršene tokom 2001. godine. Na osnovu prednjeg može se istaći da postoji značajan stepen samostalnosti u pogledu raspolaganja budžetskim sredstvima od strane organa lokalne samouprave, u obimu od oko 50% ukupnih budžetskih sredstava, što predstavlja procenat značajno veći od evropskog proseka. Naravno, problem nije u mehanizmu finansiranja i procentima preraspodele fiskalnih sredstava, koji će se menjati istovremeno sa postepenim prenošenjem konkretnih nadležnosti i funkcija na opštinske organe u odgovarajućem obimu, već je problem pre svega u postojećem fiskalnom kapacitetu koji je limitiran i zavisi od ekonomskih kretanja u društvu u celini.
Značajnu novinu predstavljaju određeni organizacioni oblici, okvirno svrstani u opštinsku upravu, koji ipak predstavljaju svojevrsne institute povezivanja lokalnog, javnog i civilnog sektora. Glavni arhitekta i glavni stručnjaci su fakultativni oblici, čiji zadatak je da svojim inicijativama, uputstvima, mišljenjima doprinesu ujednačavanju prakse određenih organa opštinske uprave, kao i posebnih organizacija i javnih službi u odgovarajućoj oblasti, dok je, na primer, načelnik uprave za urbanizam i građevinske poslove nesumnjivo upravni organ, nadležan pre svega za rešavanje pojedinačnih, upravnih stvari i donošenje određenih akata.
Glavni arhitekta je lice koje bi bilo zaduženo za utvrđivanje vizije urbanističkog planiranja i za održavanje duha usvojenih planskih akata, kao i akata zaštite ambijentalnih vrednosti, njihove revitalizacije, iniciranje i stavljanje u odgovarajuću funkciju zapuštenih celina i objekata, davanje predloga konkretnih rešenja i slično. Pored toga, to je lice kome bi se građani i udruženja mogli obratiti bilo sa konkretnim problemima, bilo sa predlozima za buduća rešenja.
Gradski, odnosno opštinski menadžer je lice koje se može angažovati na ugovornoj osnovi radi davanja stručne pomoći i podrške predsedniku opštine, kao glavnom izvršnom organu, u poslovima koji se odnose na ekonomski razvoj te lokalne sredine, podsticanje preduzetničke inicijative, u stvarima koje se odnose na poboljšanje uslova poslovnih aktivnosti i privlačenje investicija.
Savet za razvoj i zaštitu lokalne samouprave je takođe fakultativno telo koje predstavlja forum građana i predstavnika lokalne vlasti, na kojem bi se razmatrala pitanja od značaja za razvoj i unapređenje lokalne samouprave, odnosno njene zaštite.
Savet za međunacionalne odnose je telo koje predstavlja izraz principa nacionalne tolerancije i koje je predviđeno kao stalno telo u opštinama sa mešovitim nacionalnim sastavom. Statutom i opštim aktima se bliže uređuje oblik tog tela, način izbora članova, kao i krug pitanja u vezi kojih savet ima pravo svojevrsnog suspenzivnog akta.
Građanski branilac se uvodi kao fakultativni oblik ombudsmanske zaštite ljudskih i građanskih prava. Reč je o lokalnom ombudsmanu koji bi delovao u skladu sa opštinskim aktom u stvarima koje se odnose na rad opštinske uprave i lokalnih javnih službi i komunalnih preduzeća. Imajući u vidu u ovom momentu nacrt zakokna o ombudsmanu, kao organu na nacionalnom nivou, u javnoj raspravi to se nije moglo na ovom mestu u zakonu o lokalnoj samoupravi uputiti na shodnu primenu odredbi tog budućeg zakona, ali je moguće u tom zakonu napraviti vezu sa opštinskim ombudsmanom.
Dve su značajne novine koje se odnose na pitanje međusobnih odnosa različitih nivoa i javnih ovlašćenja. Jedno je uvođenje pokrajinskih organa, odnosno organa teritorijalne autonomije u mrežu odnosa centralnih i lokalnih vlasti, u obimu mogućnosti koji u tom pogledu pruža ustavno-pravni položaj autonomne pokrajine prema važećem Ustavu.
Druga je redefinisanje odnosa o primeni tzv. prinudnih mera u jedinicama lokalne samouprave. Naime, pravni osnov za primenu ovog nepopularnog mehanizma je sveden na dva konkretna slučaja: nezasedanje skupštine opštine u trajanju od tri meseca i neusvajanje statuta ili budžeta u zakonom utvrđenom roku.
Odredbe koje se odnose na zaštitu prava lokalne samouprave sadrže Ustavom utvrđene mehanizme ustavno-pravne zaštite, zaštite u upravnom sporu, kao i ustanove redovne sudske zaštite. Novina je zahtev za preispitivanje prava na odlučivanje, na osnovu kojeg su ovlašćeni opštinski organi da zahtevaju da se preispita odluka za koju se smatra da je iz nadležnosti lokalne samouprave.
Predloženi zakon o lokalnoj samoupravi predstavlja osnovni i okvirni zakonski akt u ovoj oblasti, koji postavlja temelje reforme tog sistema u raspoloživom pravnom prostoru, omeđenom važećim ustavnim ograničenjima. Radi zaokruživanja prve faze reforme sistema potrebno je, po usvajanju ovog zakona, usvojiti i izborni zakon, kojim se uređuje izbor odbornika i predsednika opštine i gradonačelnika, kao i poseban zakon o gradu Beogradu, čija je priprema u toku, i u kojem je pristup imanentan važećem ustavnom položaju Beograda kao posebne teritorijalne jedinice, kao i značaju metropole koju čini značajan procenat ukupne populacije ili celokupne privrede.
Važno je još jednom istaći da će se pojedine posebne oblasti i kompletne nadležnosti, na osnovu okvira i principa iz Predloga zakona o lokalnoj samoupravi ostvariti promenama sektoralnih zakona. Konačno, Zakon o lokalnoj samoupravi, predstavlja prvi korak prve faze reforme sistema lokalne samouprave, koja, kao i reforma drugih segmenata našeg pravnog poretka, predstavlja dugotrajan proces.
Želim posebno da istaknem da taj proces ne može sprovesti nijedno ministarstvo, čak ni Vlada ili jedna politička grupacija. Ukoliko želimo najbolje moguće rezultate tog procesa, mora biti uključen što širi krug subjekata. Imajući to u vidu, u postupku izrade ovog zakona napravljen je niz presedana, koji nisu zabeleženi u dosadašnjoj praksi izrade akata iz ove oblasti. Polazni tekst, izvorni, bio je predlog nekoliko nevladinih organizacija, čiji su članovi potom bili uključeni u ekspertsku grupu Vlade Republike Srbije, na čijem je čelu bio potpredsednik gospodin Jožef Kasa. Radna verzija zakona je već u junu mesecu publikovana i dostavljena svim jedinicama lokalne samouprave, kao i strankama parlamentarne većine, poslaničkim klubovima u Narodnoj skupštini Republike Srbije, stručnim pojedincima i ustanovama.
Tekst verzije zakona je dostavljen i čitavom nizu međunarodnih organizacija, a pre svega Savetu Evrope. Posebno bih istakao izvanrednu saradnju sa predstavnicima i ekspertima Saveta Evrope. Te najveće svetske pravničke organizacije su neposredno učestvovale u izradi Predloga zakona i dale pozitivnu ocenu u pogledu njegove usaglašenosti sa standardima Evropske povelje o lokalnoj samoupravi.
Na osnovu rezultata ovog prvog kruga javne rasprave izrađen je tekst Nacrta zakona i usledila je tokom septembra meseca konsultativna rasprava, čiji je predmet bio tekst Nacrta zakona o lokalnoj samoupravi, organizovana kroz regionalne seminare u šest gradova u Srbiji, u kojoj su učestvovali predstavnici svih opština i gradova, kao i ekspertska rasprava koja je na kraju održana u Beogradu.
Tokom cele rasprave ostvarena je intenzivna saradnja i interaktivna koordinacija između onih koji su predlagači zakona i Stalne konferencije opština i gradova, kao legitimnog predstavnika zajedničkih interesa lokalnih vlasti. Pored toga, ostvarena je međuresorna koordinacija i saradnja, imajući u vidu da je reč o sistemskom propisu koji zadire u niz oblasti pravnog sistema.
Konačno, u ovoj parlamentarnoj fazi rasprave o Predlogu zakona Vlada drži otvorena vrata svkom obliku konstruktivnog doprinosa kvalitetu ponuđenih rešenja, o čemu svedoči i veliki broj prihvaćenih amandmana, gde upravo računamo na aktivnu ulogu narodnih poslanika u tom procesu.

Dame i gospodo narodni poslanici, želim da vas obavestim da je Vlada prihvatila, odnosno mišljenja je da treba prihvatiti amandman gospodina Dragana Markovića, ali na član 49; takođe, amandman gospodina Sretena Mitrovića na član 69. i amandman gospodina Đure Lazića na član 70. Vlada takođe povlači svoj amandman broj 26. Želim da vas obavestim da se ne bih stalno javljao.
Vlada je mišljenja da ne treba prihvatiti amandman o kome je rasprava u toku, uvaženog narodnog poslanika Dragana Markovića, jer ono što se navodi u obrazloženju amandmana - bi prihvatanje predloženih rešenja značilo da u Republici postoji poseban zakon o poljoprivredi, koji bi važio samo za teritoriju Autonomne Pokrajine Vojvodine - ne stoji, a pogotovo imajući u vidu da većina, odnosno svi povereni poslovi moraju biti u skladu sa jedinstvenim programima, odnosno sa jedinstvenom agrarnom politikom za teritoriju čitave Republike Srbije i to u delu koji se odnosi na zaštitu, korišćenje i uređenje poljoprivrednog zemljišta, na smernice razvoja, unapređenje šuma i gajenje divljači, vodoprivredu i drugo.
U skladu sa jedinstvenom politikom u navedenim oblastima ostaje jedinstveni inspekcijski nadzor za čitavu teritoriju Republike Srbije. Neprestano pominjanje da prihvatanje ovog zakona znači put ka otcepljenju, da je reč o secesiji, da je reč o separatizmu, o uspostavljanju državnosti Vojvodine, o autonomaštvu, takođe priče o patriotizmu, o dalekoj ili bližoj istoriji, jednostavno nemaju nikakve veze sa realnošću.
Dame i gospodo narodni poslanici, stepen demokratizacije jedne zemlje meri se, uostalom, i stepenom decentralizacije, odnosno stepenom autonomije. Moram da vas podsetim i da uzmem kao primer dve prosperitetne zemlje u Evropi. Pomenuo sam u uvodnom izlaganju Italiju. Autonomne pokrajine, odnosno pokrajine u Italiji kao što su Sardinija, Trentino, Vald Aosta i neke druge, imaju neuporedivo veći stepen autonomije od onoga što se nudi AP Vojvodini; da ne govorim o Siciliji, Sicilija ima i potpunu autonomnu pravosudnu aktivnost.
Da pomenem jednu drugu prosperitetnu zemlju u Evropi, Španiju, državu regija. Regije imaju ogromnu autonomiju; Katalonija, Aragonija, Andaluzija - svi imaju izuzetno visoki stepen autonomije. Ništa tim zemljama ne fali da budu dve najprosperitetnije zemlje u Evropi. Dakle, stepen demokratije jedne zemlje meri se stepenom poštovanja autonomije, određenih specifičnosti regija u toj zemlji.

Dame i gospodo narodni poslanici, još jednom vas molim da pažljivo pročitate odredbu člana 109. stav 2. Ustava Republike Srbije. Pored Ustava, postoji i zakon koji se zove Zakon o državnoj upravi, koji je prvi put donet 1992. godine, više je puta menjan, a koji u članu 8. tačka 3. predviđa da ministarstva vrše upravni nadzor. U članu 11. nabrajaju se vrste nadzora. To može biti nadzor nad zakonitošću akata, nad zakonitošću rada i tzv. inspekcijski nadzor.
To je nešto što je potpuno legitimno i što se može poveriti autonomnoj pokrajini. Čak suprotno, član 16. Zakona o državnoj upravi kaže da ministarstva ne mogu preuzimati poslove iz nadležnosti organa uprave grada, Grada Beograda, ostalih gradova i autonomne pokrajine. Ne može u obrnutom smeru, a može u ovom smeru.

Očigledno je da se zaboravlja ko je predlagač ovog zakona. Predlagač je Skupština AP Vojvodine. Ovde predstavljam Vladu u onom delu koji se tiče Vlade i koji se tiče amandmana koje je na Predlog zakona podnela Vlada. Vlada je, naravno, dala mišljenje i o svim amandmanima podnetim od strane narodnih poslanika. To je jedna stvar.
Druga stvar, objasnio sam, a zaista nemam vremena da sada vršim nekakvu pravničku obuku nad ljudima koji su laici i nemaju razloga da budu profesionalci ni stručnjaci, jer to i nije suština parlamentarne demokratije u ovom obliku, dakle, citirao sam odredbe Zakona o državnoj upravi koje uređuju pitanje upravnog nadzora. Doslovce tačno, sa naznakom članova koji regulišu ovu materiju. Ko ima vremena, može da pročita Zakon o državnoj upravi. To je upravo zaštita profesije i, naravno, to je ono što može da interesuje i narodne poslanike i širu javnost.

Dame i gospodo narodni poslanici, u samo par reči, još jednom, geneza čitavog ovog projekta. Na pripremi Nacra zakona o utvrđivanju nadležnosti autonomne pokrajine radilo je Izvršno veće Skupštine Autonomne Pokrajine Vojvodine i resorna ministarstva iz Vlade Republike Srbije.
Skup tih nadležnosti, koje treba da budu utvrđene kao nadležnosti AP Vojvodine, dogovorene su na tom nivou. Pravno-tehničku redakciju i Predlog zakona napravila je Skupština AP Vojvodine. Kada je Vlada videla taj predlog, radi ustavno-pravnog i zakonodavno-pravnog usaglašavanja i radi pravno-tehničke redakcije, predložila je određene amandmane.
Dakle, u pogledu spektra nadležnosti nije bilo nikakvih nesporazuma. To je konsenzus. U pogledu pravno-tehničke regulative došlo je do određenih manjkavosti, koje je Vlada pokušala da izmeni svojim amandmanima. Možda su kolege iz jednog dela poslaničkog kluba DOS-a, ili nekih drugih stranaka koje gravitiraju ka DOS-u, to drugačije protumačile.
Još nešto moram da kažem, jer je tu bilo puno polemike oko izvornih i poverenih nadležnosti. Ovaj zakon se zove Zakon o utvrđivanju određenih nadležnosti, i to ne znači da one ne mogu biti i izvorne, i poverene. Ne znam gde ste pronašli tu logiku da jedno isključuje drugo. Utvrđuju se nadležnosti, i izvorne i poverene. Znate, pravna norma može da se tumači na više načina. Postoji tzv. pojmovno ili etimološko tumačenje pravne norme, postoji semantičko, postoji logičko, postoji gramatičko, postoji jezičko.
Dakle, dovoljno je samo jezičko tumačenje pravne norme, da bi se došlo do toga da utvrđivanje nije negacija ni izvornih, ni poverenih poslova.

Poštovana gospođo predsednice, dame i gospodo narodni poslanici, uvaženi predstavnici Pokreta "Otpor" i uvaženi predstavnici Udruženja porodica nestalih i otetih lica sa Kosova i Metohije, Vlada je dostavila mišljenje o predloženim amandmanima i verovatno, u ovoj tehnologiji slanja i ekspedicije, narodni poslanici to nisu dobili, ali u principu mogu da kažem da Vlada praktično ne prihvata nijedan od predloženih amandmana.

Mišljenje Vlade je da ovaj amandman ne treba prihvatiti, jer ideja amandmana je da se izmeni naziv zakona i da se zove - zakon o poveravanju vršenja pojedinih poslova  autonomnoj pokrajini.
Amandman ne treba prihvatiti iz razloga što se Predlogom zakona utvrđuju određena pitanja, koja su u izvornoj nadležnosti Autonomne Pokrajine Vojvodine, a ne samo poveravanje Pokrajini poslova iz okvira prava i dužnosti Republike.

Dame i gospodo narodni poslanici, Vlada je mišljenja da ne treba prihvatiti ovaj amandman, upravo iz razloga koji postoje u Ustavu u članu 108. i u poglavlju VI - Teritorijalna organizacija, gde se govori o Autonomnoj Pokrajini Vojvodini i Autonomnoj Pokrajini Kosovo i Metohija. Dakle, rešenja su identična.
Mi se ne odričemo Kosova i Metohije, bez obzira na trenutnu situaciju i trenutno stanje, što se tiče Kosova i Metohije. A, što se tiče izlaganja uvaženog poslanika gospodina Šešelja, moram da ga podsetim da "racionalna rekonstrukcija jugoslovenskog federalizma podrazumeva svođenje federalnih jedinica na broj jugoslovenskih naroda, dakle na tri - Srbiju, Hrvatsku i Sloveniju, i da bi se pod tim uslovima moglo reafirmisati pravo svakog jugoslovenskog naroda na samoopredeljenje, uključujući i pravo na otcepljenje.
Pri tome je nužno i odustajanje od insistiranja na izmišljenim nacijama, kao što su crnogorska ili muslimanska. Jugoslovenska federacija bi se sastojala od tri republike, odnosno države, a unutrašnja stvar svake federalne jedinice onda bi bilo eventualno postojanje različitih stepena i oblika regionalne autonomije i lokalne samouprave u njima samima. Jugoslavija bi mogla zadržati konfederalni oblik, ali bitno drugačiji od onoga koji je propisao Ustav iz 1974. godine."
Ovo je izlaganje gospodina Vojislava Šešelja na tribini Filozofskog fakulteta. Još nešto, gospodin Šešelj je napisao, u njegovom stilu jedno, pisanije, koje se zove Pledoaje za demokratski ustav; on je u tom navodnom pledoajeu napravio reviziju Ustava Kraljevine Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1921. godine, reviziju Ustava SFRJ iz 1974. godine i Ustava Srbije iz 1974. godine. U tim revizijama nema ni "a" od autonomije.