Poštovani predsedavajući, poštovano predsedništvo, gospodine ministre, saradnici, dame i gospodo narodni poslanici, Poslanička grupa Savez vojvođanskih Mađara – Partija za demokratsko delovanje smatra da donošenje seta obrazovnih zakona, i to Predlog zakona o dualnom obrazovanju i predlozi izmena i dopuna zakona iz oblasti predškolskog vaspitanja i obrazovanja i osnovnog i srednjeg obrazovanja i vaspitanja koje danas razmatramo, predstavlja važan korak u usklađivanju sa Strategijom Evropa 2020, usklađivanje sa Strategijom pametnog, održivog i inkluzivnog rasta.
Izazov koji stoji pred svima nama je kako da pametnom politikom obrazujemo kompetentne učenike, da im učinimo dostupnim znanja, veštine, stavove i vrednosti, a to su ključni elementi razvoja jednog društva i, na koncu, kako da zadržimo talentovane, stručne i kreativne ljude, koji će kreirati društvo, znanje, inovacije i nove tehnologije.
Donošenje ovog seta obrazovnih zakona je važan korak u obrazovnim formama, ali moram da istaknem da pored niza razloga za donošenje ovih zakona, usklađivanje sa krovnim Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, unapređenje kvaliteta efikasnosti i efikasnosti svih nivoa obrazovanja i vaspitanja, obezbeđivanje unapređivanja kvaliteta, dostupnosti i pravednosti svih nivoa obrazovanja i vaspitanja, kao ključni razlog vidimo učenje zasnovano na razvoju ključnih kompetencija.
Razvijanje kompetencija podrazumeva razvijanje pozitivnog odnosa učenika prema obavezama, razvijanje saveti i odgovornosti za preuzete obaveze, kao i razvoj pozitivnog odnosa prema timskom radu i preduzetništvu.
U cilju unapređenja kvaliteta obrazovanja na jezicima nacionalnih manjina, poslanici Saveza vojvođanskih Mađara su predložili amandmane na predloge zakona o izmenama i dopunama Zakona o predškolskom vaspitanju i obrazovanju, osnovnom i srednjem obrazovanju i vaspitanju, kao i na Predlog zakona o dualnom obrazovanju, a koji imaju za cilj unapređenje vaspitno-obrazovnog rada za pripadnike nacionalnih manjina, na jeziku i pismu nacionalne manjine, preciznije regulisanje korišćenja jezika nacionalne manjine u ostvarivanje vaspitno-obrazovnog rada.
Takođe, amandmanima smo reagovali u smislu dodavanja podataka koji se tiču određivanja obrazovnog statusa deteta, učenika i odraslog. Mišljenja smo da su podaci o nacionalnoj pripadnosti, podaci o jeziku na kojem je stečeno osnovno, srednje i visoko obrazovanje, o prethodno završenom programu obrazovanja i vaspitanja, odnosno nivo obrazovanja na maternjem jeziku, od značaja za evidencije koje vode javne isprave koje izdaju predškolske ustanove, odnosno osnovna i srednja škola.
Treće, mišljenja smo da ukoliko se plan i program nastave učenja ostvaruje na jeziku nacionalne manjine u programu dualnog obrazovanja, da je važno precizirati obavezu poslodavca da organizuje i realizuje učenje kroz rad na jeziku te nacionalne manjine, kao i da instruktor poznaje jezik nacionalne manjine kojom se ostvaruje plan i program nastave i učenja.
Poslanička grupa Savez vojvođanskih Mađara i Partija za demokratsko delovanje je stava da je važno uskladiti ovaj set obrazovnih zakona ne samo sa krovnim Zakonom o osnovama sistema obrazovanja i vaspitanja, već i sa Zakonom o zaštiti prava i sloboda nacionalnih manjina koji u članu 13. predviđa da pripadnici nacionalnih manjina imaju pravo na vaspitanje i obrazovanje na svom jeziku u institucijama predškolskog, osnovnog i srednjeg vaspitanja i obrazovanja.
Četvrto, za Poslaničku grupu Savez vojvođanskih Mađara i Partije za demokratsko delovanje je važno da su rešenja predložena ovim zakonom u skladu sa ovlašćenjima nacionalnih saveta nacionalnih manjina, kao i odredbama Zakona o utvrđivanju nadležnosti AP Vojvodine, posebno u delu koji se odnosi na poverene poslove AP Vojvodini.
Dakle, predlozi seta obrazovnih zakona poštuju zakonske odredbe o poverenim poslovima, davanje saglasnosti za realizaciju nastave i ostvarivanje školskog programa na jezicima nacionalnih manjina za manje od 15 učenika, po pribavljenom mišljenju odgovarajućeg nacionalnog saveta nacionalne manjine, priznavanje strane školske isprave, postupak priznavanja strane školske isprave, vođenje evidencije i čuvanje dokumentacije o priznavanju strane školske isprave, davanje saglasnosti na broj učenika radi sticanja specijalističkog odnosno majstorskog obrazovanja, stručne osposobljenosti, prekvalifikacije, dokvalifikacije i specijalizacije.
Obrazovne reforme i predlozi zakona koji su pred nama se mogu razumeti samo kao deo šireg procesa usklađivanja sa evropskim vrednostima i standardima.
Za Poslaničku grupu Savez vojvođanskih Mađara i Partije za demokratsko delovanje je važno da su predlozi zakona saglasni tematskim komentarima Savetodavnog komiteta Okvirne konvencije za zaštitu nacionalnih manjina od tematskog komentara koji se odnosi na obrazovanje, do tematskog komentara koji se odnosi na pravo pripadnika nacionalnih manjina, ne samo identifikaciju.
U duhu tematskih komentara Savetodavnog komiteta Okvirne konvencije za zaštitu nacionalnih manjina, predložili smo amandmane koji podrazumevaju kontekstualno šire shvatanje obrazovanja. Pod pojmom obrazovanja podrazumevamo ne samo obavezan osnovni školski sistem, već predškolsko i više obrazovanje, istraživanje, stručno obrazovanje, obrazovanje odraslih, obrazovanje profesionalnih grupa i obrazovne aktivnosti van redovne školske nastave.
Poslanička grupa Savez vojvođanskih Mađara i Partija za demokratsko delovanje važnim razlogom za donošenje ovih zakona vidi povećanje obuhvata dece i obezbeđivanje dostupnosti svih nivoa obrazovanja.
U širem kontekstu, povećanje obuhvata dece i obezbeđivanje dostupnosti uspostavljanja socijalnog partnerstva usmerenog na povezivanje obrazovanja i tržišta rada kroz zakonodavni i institucionalni okvir sistema nacionalnog okvira kvalifikacija, jesu pretpostavke smanjene stope siromaštva.
Kao značajan korak u podršci reformama obrazovnog sistema u Srbiji kao prvi sporazum EU ove vrste sa nekom od zemalja zapadnog Balkana krajem septembra 2017. godine Republika Srbija je potpisala sa Evropskom komisijom ugovor o realizovanju projekta obrazovnih reformi, za šta je EU izdvojila 27,4 miliona evra bespovratnih sredstava za period od 2017. do 2019. godine.
Projektom je planirano da će oko 40 hiljada nastavnika u Srbiji biti trenirano u skladu sa novim modernim programima, što će studentima obezbediti visoko kvalitetna predavanja i da će istovremeno četiri hiljade nastavnika, koji predaju na jezicima nacionalnih manjina, dobiti specijalne treninge, a posebni udžbenici na manjinskim jezicima biće štampani.
Kada govorimo o dodatnim treninzima za nastavnike podsećam na aktivnost iz Manjinskog akcionog plana, da je razvijanje programa stručnog usavršavanja nastavnika i saradnika, koji izvode nastavu na jeziku nacionalnih manjina i u Izveštaju o realizaciji manjinskog akcionog plana za aktivnosti, koji dospevaju zaključno sa drugim kvartalom 2017. godine se navodi da će Radna grupa Ministarstva prosvete, nauke i tehnološkog razvoja, formirana u junu 2017. godine, izraditi novi pravilnik o stručnom usavršavanju nastavnika, vaspitača i stručnih saradnika.
Kao deo ovih aktivnosti i Filozofski fakultet Univerziteta u Novom Sadu u okviru Centra za usavršavanje nastavnika realizuje programe za stručno usavršavanje nastavnika i saradnika koji izvode nastavu na jeziku nacionalnih manjina.
Takođe, u okviru ovog centra izvode se akreditovani seminari za nastavnike i saradnike koji izvode nastavu na jeziku nacionalnih manjina.
Dozvolite mi da govorim malo o brojevima i statistici. Ukupan obuhvat dece uzrasta od tri do pet, šest godina je nizak u poređenju sa drugim Evropskim zemljama, kao i ciljevima strategije raznih obrazovanja u Republici Srbiji od 2020. godine. Naime, dok prosečno učešće dece uzrasta od četiri godine do polaska u osnovnu školu u 28 zemalja EU u 2012. godini iznosi oko 94%, u Srbiji je to bio slučaj za oko 74% dece navedenog uzrasta. Ohrabruje da je ukupan procenat obuhvata dece predškolskog uzrasta u stalnom porastu, dok je 2002. godine 32% dece bilo obuhvaćeno predškolskim obrazovanjem, u školskoj 2016-2017. godini obuhvaćen 52, 53%.
Imajući u vidu demografske projekcije, populacija dece predškolskog uzrasta se smanjuje neprekidno po stopi do 1% godišnje, potrebno je dobro planiranje novih kapaciteta predškolskih ustanova kako bi se izbegao nesklad između dostupnih kapaciteta i broja predškolske dece.
U 28 opština u Vojvodini pripremni predškolski program realizuje se na dva jezika, u šest opština gradova realizuje se na tri jezika, na srpskom, mađarskom i slovačkom u gradu Novom Sadu i u opštini Kovačica, na srpskom, mađarskom i rumunskom u gradu Zrenjaninu i u opštini Žitište, na srpskom, mađarskom i rusinskom u opštini Kula, dok se na srpskom, mađarskom i hrvatskom pripremni predškolski program realizuje na teritoriji grada Subotice.
Ono što zabrinjava je smanjenje broja dece u pripremnom predškolskom periodu iz godine u godinu. S druge strane, prema podacima Republičkog zavoda za statistiku obuhvaćeni srednjoškolskim obrazovanjem dece, srednjoškolskog uzrasta iznosi 85,4%. Evidentno je i osipanje pre završetka srednjeg obrazovanja i ono iznosi 3,21% u trogodišnjem i 1,29% u četverogodišnjem srednjoškolskom obrazovanju, što na nivou celokupnog srednjoškolskog obrazovanja predstavlja stopu odustajanja od 1,54%.
Kada govorimo o odeljenjima sa malim brojem polaznika u srednjim školama, ministarstvo je u školskoj 2017/18. godini odobrilo otvaranje mađarskih odeljenja, apotekarski tehničar u Hemijsko-tehnološkoj školi u Subotici, u Somborskoj gimnaziji „Veljko Petrović“ i Ekonomskoj školi smer kuvar, u Umetničkoj školi „Bogdan Šuput“ u Novom Sadu i u Hemijsko-prehrambenoj školi u Čoki otvaranje kombinovanog odeljenja smera mesar i pekar.
Pripremni predškolski program i obrazovno vaspitni rad u Vojvodini u osnovnim i srednjim školama pored srpskog, ostvaruju se i na mađarskom, slovačkom, rumunskom, rusinskom i hrvatskom jeziku, dvojezični u nacionalno mešovitim sredinama. U AP Vojvodini nastava na jezicima nacionalnih manjina, nacionalnih zajednica organizovano je u 43 srednje škole, sa sedištem u 17 lokalnih samouprava, u 12 gimnazija, u 27 stručnih škola, u dve mešovite škole i u dve umetničke škole na mađarskom jeziku.
Dakle, u školskoj 2015/16. godini na teritoriji AP Vojvodini od 466 redovnih osnovnih i srednjih škola, u 20, a u 138 škola pored srpskog jezika nastava je realizuje još na jednom ili dva manjinska jezika. Ukupno u 158 škola pored srpskog nastavnog jezika postoji neki od manjinskih jezika. U školskoj 2015/16. godini u 1240 osnovnih škola na teritoriji Republike Srbije nastava se izvodi na srpskom nasavnom jeziku, na jeziku osam nacionalnih manjina, albanskom, bugarskom, bosanskom, mađarskom, rumunskom, slovačkom i hrvatskom, kao i kombinovana na srpskom jeziku i jeziku nacionalne manjine.
Da polako zaključim, gospodine ministre, želim još jednom da podvučem da će poslanička grupa SVM i Partija za demokratsko delovanje podržati predloge zakona i očekujemo da ćete pokazati otvorenost po pitanju prihvatanja naših amandmana, čiji je cilj usklađivanje ovih predloga sa usvojenim krovnim zakonom i ostalim spomenutim zakonima. Drago nam je što smo u prošlom periodu sa vam izgradili izuzetno dobru saradnju i nadamo se da ćete i po pitanju ovih naših predloga biti otvoreni. Hvala na pažnji.
