Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije dr Vladimir Orlić sazvao je na zahtev 106 narodnih poslanika Prvo vanredno zasedanje Narodne skupštine Republike Srbije u Trinaestom sazivu, za subotu, 4. februar 2023. godine, sa početkom u 10.00 časova.
1. Predlog zakona o izmenama Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa za borbu protiv visokotehnološkog kriminala, koji je podnela Vlada,
2. Predlog zakona o izmenama Zakona o objavljivanju zakona i drugih propisa i akata, koji je podnela Vlada,
3. Predlog zakona o izmenama Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u postupku za ratne zločine, koji je podnela Vlada,
4. Predlog zakona o Visokom savetu tužilaštva, koji je podnela Vlada,
5. Predlog zakona o izmenama Zakona o Ustavnom sudu, koji je podnela Vlada,
6. Predlog zakona o sudijama, koji je podnela Vlada,
7. Predlog zakona o uređenju sudova, koji je podnela Vlada,
8. Predlog zakona o izmenama Zakona o izgledu i upotrebi grba, zastave i himne Republike Srbije, koji je podnela Vlada,
9. Predlog zakona o javnom tužilaštvu, koji je podnela Vlada,
10. Predlog zakona o izmenama Zakona o organizaciji i nadležnosti državnih organa u suzbijanju organizovanog kriminala, terorizma i korupcije, koji je podnela Vlada,
11. Predlog zakona o Visokom savetu sudstva, koji je podnela Vlada,
12. Predlog zakona o davanju garancije Republike Srbije u korist UniCredit Bank Srbija a.d. Beograd, NLB Komercijalna banka A.D. Beograd i AIK banka a.d. Beograd po zaduženju Javnog preduzeća „Srbijagas“ Novi Sad, koji je podnela Vlada,
13. Predlog zakona o regulisanju obaveza Republike Srbije prema Međunarodnom monetarnom fondu na osnovu korišćenja sredstava stendbaj aranžmana (Stand-by Arrangement) odobrenih Republici Srbiji odlukom Odbora izvršnih direktora Međunarodnog monetarnog fonda od 19. decembra 2022. godine, koji je podnela Vlada ,
14. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora o garanciji (Obnova teretnog voznog parka Srbije) između Republike Srbije i Evropske banke za obnovu i razvoj, koji je podnela Vlada,
15. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Senegal o ukidanju viza za nosioce diplomatskih i službenih pasoša, koji je podnela Vlada,
16. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Angole o međusobnom ukidanju viza za diplomatske i službene pasoše, koji je podnela Vlada)
17. Predlog zakona o potvrđivanju Memoranduma o razumevanju između Vlade Republike Srbije i Vlade Arapske Republike Egipat o međusobnom ukidanju viza za nosioce diplomatskih, službenih i specijalnih pasoša, koji je podnela Vlada,
18. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Republike Srbije i Evropske unije o učešću Republike Srbije u programu Evropske unije Horizont Evropa - okvirnom programu za istraživanje i inovacije, koji je podnela Vlada,
19. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma o saradnji između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Angole u oblasti bezbednosti i javnog reda, koji je podnela Vlada,
20. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Azerbejdžana o readmisiji lica koja nezakonito borave, koji je podnela Vlada,
21. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma o saradnji u oblasti odbrane između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Ekvatorijalne Gvineje, koji je podnela Vlada,
22. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Republike Srbije i Evropske unije o učešću Republike Srbije u programu Erazmus+ - programu Evropske unije za obrazovanje, obuke, mlade i sport, koji je podnela Vlada,
23. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Severne Makedonije i Saveta ministara Republike Albanije, Saveta ministara Bosne i Hercegovine, Vlade Crne Gore, Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Slovenije o aranžmanima zemlje domaćina u vezi sa statusom Stalne organizacije Balkanskih vojnomedicinskih snaga i njenog osoblja, koji je podnela Vlada,
24. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Tunis o socijalnoj sigurnosti, koji je podnela Vlada,
25. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Republike Azerbejdžan o vojnotehničkoj saradnji, koji je podnela Vlada,
26. Predlog zakona o potvrđivanju Sporazuma između Vlade Republike Srbije i Vlade Narodne Republike Bangladeš o ukidanju viza za nosioce diplomatskih i službenih pasoša, koji je podnela Vlada,
27. Predlog odluke o imenovanju stalnog sastava Republičke izborne komisije, koji je podneo predsednik Narodne skupštine,
28. Predlog odluke o izmeni Odluke o sastavu Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i pridruživanje, koji je podneo predsednik Narodne skupštine,
29. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa Srpska stranka Zavetnici,
30. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa "ALEKSANDAR VUČIĆ - ZAJEDNO MOŽEMO SVE",
31. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa NADA-NOVI DSS-POKS i
32. Predlog odluke o izmeni Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa UJEDINjENI – SSP, PSG, PREOKRET, SLOGA
Današnju sednicu u Skupštini obeležila je nedopustiva eskalacija tenzija, praćena razmenom uvreda među učesnicima sednice, prekidanjem poslaničkih obraćanja i verbalnim napadi na poslanike opozicije. Višeminutni verbalni sukob između Predsednika Republike i poslanika opozicije, koji predsedavajući sednicom nije prekinuo, eskalirao je i doveo do ivice grupnog fizičkog sukoba između poslanika vladajuće većine i opozicije.
Nikakvom nasilju, a posebno onom fizičkom, nije mesto u instituciji zbog čijeg su zadatka, značaja i sastava na biračka mesta izlazili milioni građana Srbije.
Otvoreni parlament najoštrije osuđuje nasilje u Narodnoj skupštini i poziva na smirivanje tenzija u najvišem predstavničkom domu.
Svi učesnici sednice moraju da se suzdrže od ponašanja koje promoviše nasilje i narušava integritet Skupštine. Predsedavajući je dužan da uspostavi red i osigura nepristrasnost u vođenju sednice.
Danas je počela posebna sednica Skupštine o Kosovu. Narodni poslanici većine dočekali su predsednika, Aleksandra Vučića, ovacijama i aplauzom. Ubrzo po početku, netrpeljivost između opozicionih narodnih poslanika i predsednika eskalira. Još uvek nema naznaka o održavanju sednice na kojoj će biti usvojeni pravosudni zakoni. Međupartijski dijalog - treći put.
SUKOB U PLENUMSKOJ SALI
Umesto o francusko - nemačkom predlogu za rešavanje problema Kosova, dnevni red današnje sednice ima samo jednu tačku - Izveštaj Vlade o pregovorima sa Kosovom. Opozicioni poslanici nisu zadovoljni time. Aleksandar Vučić u svojstvu predsednika Republike prisustvuje sednici. Njegov ulazak u skupštinsku salu propraćen je gromoglasnim aplauzom poslanika vladajuće većine. U svom uvodnom govoru, predsednik je predstavio navedeni predlog bez otkrivanja njegove suštine. Nakon nekoliko govora poslanika, nastao je haos. Verbalni sukob između predsednika i pojedinih narodnih poslanika opozicije, prošao je bez intervencije predsednika Skupštine i eskalirao u situaciju na ivici fizičkog incidenta. Narodni poslanici napustili su svoje poslaničke klupe i protestvovali ispred mesta predsedavajućeg. Za to vreme predsednik Republike i predsednik Skupštine su se smenjivali u komentarisanju novonastale situacije sa svojih pozicija. Današnja sednica pre podseća na fudbalsku utakmicu, nego na ozbiljnu debatu o nacionalno važnom problemu.
Odgovornost predsednika Skupštine, Vladimira Orlića, je da čuva dostojanstvo Skupštine, da predsedava nepristrasno i usmerava diskusiju u pravcu koji je u skladu sa demokratskim standardima. Predsednik Skupštine do sada nije uspeo da ispuni ovu svoju ulogu na pravi način. Učešćem u današnjem događaju, narodni poslanici su pokazali nepoštovanje prema instituciji parlamenta i građanima koje predstavljaju.
PRIČA SE, PRIČA
Da bi se završio proces izmena Ustava, set pravosudnih zakona mora biti usvojen do 9. Februara, odnosno u narednih nedelju dana (Prim. aut. Parlamentarna beležnica 26. januar ). Kada će se sednica održati? Kao i obično, za sada čujemo samo glasine o tome. Sednica još uvek nije zvanično zakazana.
NASTAVIĆE SE…
Nastavlja se međustranački dijalog između partija vladajuće većine i opozicije, uz posredstvo predstavnika Evropskog parlamenta (Prim. aut. Parlamentarna beležnica 26. januar ). Ovo je rezultat dogovora između predsednika parlamenta i članova Evropskog parlamenta. Javnost nije dobila više informacija sa sastanka, budući da su se učesnici sastanka dogovorili da ne daju izjave.
Ovaj dijalog treba da obezbedi bolje uslove za funkcionisanje skupštinskih debata, poštovanje propisanih procedura i demokratskih vrednosti. Plan za nastavak dijaloga još uvek prezentovan javnosti.
Predsednik Narodne skupštine dr Vladimir Orlić sazvao je Treću posebnu sednicu Narodne skupštine Republike Srbije u Trinaestom sazivu, za četvrtak, 2. februar 2023. godine, sa početkom u 10 časova.
1. Izveštaj o pregovaračkom procesu sa Privremenim institucijama samouprave u Prištini od 1. septembra 2022. do 15. januara 2023. godine, koji je podnela Vlada.
Od početka 13. saziva u Narodnoj skupštini Republike Srbije zabeleženo je glasanje o ukupno 86 akata: 36 predloga zakona i 50 ostalih akata (od odluka o članstvu u skupštinskim odborima, preko odluka o davanju saglasnosti na finansijske planove institucija, do odluka o izboru sudija). Kako su o ovim aktima zbirno glasale poslaničke grupe?
Priča se o tome da će se Skupština sastati 2. februara da razmatra pitanje Kosova. Ministarka pravde napustila je javno slušanje o setu pravosudnih zakona pre nego što je ono uopšte i počelo. Neobičan odabir sagovornika u jutarnjem programu RTS-a i novi krug međupratijskog dijaloga bude nadu za dijalog u budućnosti.
MI GRAĐANI SRBIJE
“Ne radimo mi to zbog Evrope, mi to radimo sve zbog građana Srbije”, saopštila je Ministarka pravde u svom uvodnom obraćanju na otvaranju javnog slušanja o setu pravosudnih zakona. Kratak podsetnik - ovaj set zakona dovršava započeti proces izmena Ustava iz 2021. godine. Ministarka je prisustvovala tek toliko da čuje uvodna izlaganja, a odmah po početku rasprave napustila je slušanje.
Ovaj set zakona bi trebalo da se usvoji najkasnije za dve nedelje, odnosno 9. februara. Sednica još uvek nije zakazana. Preostao je period od dve nedelje da se razmotri pet zakona koji treba da unaprede nezavisnost sudstva. Ministarkin rani odlazak pokrenuo je pitanje suštinske zainteresovanosti Vlade da čuje građane u čijem interesu navodno postupa, da li je ovo slušanje bilo samo pro forma?
REKLA MI JE PTIČICA
Aktuelna je tema Kosova i francusko - nemačkog plana za rešavanje njegovog statusa. Šta će Srbija da učini po tom pitanju? Skupština bi trebalo da se sastane 2. februara i da razmotri ovu temu. Informacija o datumu održavanja skupštinske sednice pojavila se, u toku prethodnog dana, u svim medijima. Predsednik Srbije, Aleksandar Vučić, će biti prisustan kako bi odgovorio na sva pitanja narodnih poslanika.
Iako je predsednik Skupštine, jutros u gostovanju u medijima, potvrdio datum održavanja sednice, ona još uvek nije zvanično zakazana.
DIJALOG NA VIDIKU?
Ovo sumorno, zimsko jutro naprasno je oživelo sa gostovanjem predsednika parlamenta, Vladimira Orlića i lidera opozicione partije, Dragana Đilasa, u jutarnjem programu RTS-a. Tema emisije je bila Kosovo i francusko-nemački plan. Razgovor je vođen u uobičajenom demokratskom tonu. Zaključak oba sagovornika je bio da bi diskusija u parlamentu trebalo da se odvija na isti način.
Više prilike za uvažavanje međusobnih stavova i produktivna rešenja biće u okviru trećeg kruga dijaloga vladajuće većine i opozicije u parlamentu, uz posredovanje predstavnika Evropskog parlamenta. Najava ovog procesa je još jedna informacija koja se već danima objavljuje u medijima ali je na sajtu parlamenta objavljena danas, samo pola dana pre početka sastanaka.
Povratak opozicionih stranaka u Narodnu skupštinu, po prvi put nakon 2019. godine, otvorio je mogućnost ponovnog uspostavljanja pluralizma i povećavanja transparentnosti. Pluralizam u brojkama je postignut, ali je njegovo suštinsko ostvarivanje u plenumu i radnim telima izostalo. Opstrukcije i nepravilnosti koje su obeležile jesenje zasedanje negativno su se odrazile na kvalitet rada Skupštine i ispunjavanje svih njenih osnovnih uloga - da donosi zakone, kontroliše rad izvršne vlasti i predstavlja građane.
Hitnost zakazivanja sednica
Tokom jesenjeg zasedanja održano je manje sednica u poređenju sa prvim jesenjim zasedanjem prethodnog saziva - ukupno sedam, od čega se tri sednice podvode pod proceduralne (konstitutivna i dve koje su održane zbog izbora Vlade).[1] Sve sednice zakazivane su u roku kraćem od nedelju dana, a čak pet je zakazano tačno 24 časa pre početka. Kako je prema čl. 92. st. 4 Poslovnika Narodne skupštine Republike Srbije rok za podnošenje amandmana na dnevni red najkasnije 24 časa pre početka sednice, ovakav način zakazivanja primarno je onemogućio poslanicima da predlažu dopune dnevnog reda, i otežao adekvatnu pripremu za sednicu.
Nedostatak programa rada
Narodna skupština nema godišnji program rada, čije je donošenje predviđeno kao zadatak predsednika Skupštine (član 28. Poslovnika Narodne Skupštine). U nedostatku programa rada, sednice se zakazuju diskrecionom odlukom predsednika Skupštine. Ovakva praksa sazivanja sednica predstavlja potpunu dominaciju prioriteta i tema koje nameće vladajuća većina, kao i potpuno marginalizovanje opozicionih poslanika koji nemaju nikakav uticaj na dnevni red, niti na planiranje samih sednica. Uloga Kolegijuma, kao tela koji treba da omogući planiranje i koordinaciju skupštinskog rada između predsednika Skupštine i poslaničkih grupa, je obesmišljena jer tokom trajanja ovog zasedanja sastanci Kolegijuma nisu rezultirali bilo kakvih dogovorima oko rada na sednicama.
Preveliki broj tačaka na dnevnom redu
Dnevni red redovnih sednica uglavnom je bio opterećen velikim brojem tačaka, što sprečava kvalitetnu raspravu i potencijalno vodi ka lošim zakonodavnim rešenjima.[2] Negativan uticaj na kvalitet rasprave ostavilo je i objedinjavanje rasprave o svim tačkama dnevnog reda na svakoj od ovih sednica, odnosno istovremeno raspravljanje o svim tačkama kao da su jedna. Dobar primer je sednica o budžetu, gde je Zakon o budžetu bio jedna od 35 tačaka o kojima se na toj sednici raspravljalo. Ova sednica, kao i većina u ovom zasedanju, zakazana je po hitnom postupku. Narodni poslanici su većinom glasova prihvatili predlog predsednika Skupštine da se o svim predlozima na agendi objedini rasprava u načelu, što je ostavilo svega pet sati za pretres svih tačaka.[3]
Nije usvojen ni jedan amandman, usvojene zakone predložila Vlada
Usvojeno je 36 zakona, od kojih su 14 zakoni kojima se potvrđuju međunarodni ugovori. Sve zakone koji su dospeli na dnevni red predložila je Vlada, sa izuzetkom Zakona o ministarstvima koji je podnet od strane vladajuće većine u skladu sa uobičajenom praksom pri formiranju Vlade na početku novog saziva. Od ukupno 640 amandmana koje su podneli poslanici nijedan nije prihvaćen prilikom glasanja, bilo da dolazi od strane poslanika vladajuće većine ili opozicije.
Arbitrarno predsedavanje Skupštinom
Pored navedenih opstrukcija, problem je predstavljalo i diskriminatorno i arbitrarno predsedavanje predsednika Skupštine. Predsednik Skupštine zloupotrebljavao je svoju poziciju, kao i Poslovnik Narodne skupštine u korist vladajuće većine, iako je njegov primarni zadatak da se stara o primeni Poslovnika (Član 27). Kako pravila moraju da važe za sve jednako, tako arbitrarnost mora da bude utemeljena u skupštinskim pravilima, a ne u političkoj pristrasnosti.
Jedan od najočitijih oblika ove zloupotrebe sprovođen je kroz odlučivanje o pravu na repliku (čl. 104 st. 3 Poslovnika Narodne skupštine predviđa da o korišćenju prava replike odlučuje predsednik Skupštine). Na poslanike opozicije i vlasti predsednik Skupštine je primenjivao različite kriterijume kada je u pitanju pravo na repliku. Predsednik Skupštine je usko tumačio Poslovnik tako što je poslanicima opozicije uskraćivao ovo pravo u situacijama kada su narodni poslanici iz vlasti opisno govorili o drugom poslaniku ili poslaničkoj grupi, odnosno političkoj stranci kojoj pripadaju poslanici iz poslaničke grupe. Predsednik Skupštine je i direktno kršio Poslovnik uskraćivanjem poslanicima opozicije ovo pravo čak i kada je bilo sasvim jasno da su ispunjeni minimalni uslovi za to prepoznati Poslovnikom.[4] Takođe, u situacijama kada bi ipak došlo do razmene replika između opozicije i vlasti, krug replika bi se najčešće završio na poslaniku vlasti.
Prijavljivanje povrede Poslovnika je, takođe, obeležila neravnopravnost u tretmanu poslanika opozicije i vlasti. Predsedavajući je često prekidao poslanike opozicije tokom prijave povrede, i neretko izbegavao da obrazloži odbijanje prijava (prema članu 103. Poslovnika Narodne skupštine, predsedavajući je obavezan da pruži obrazloženje odbijanja prijave povrede Poslovnika ukoliko smatra da ista nije načinjena). Na kraju, sve prijave povrede Poslovnika za koje je traženo glasanje, a to su većinom bile prijave koje su podneli poslanici opozicije, odbačene su prilikom glasanja većinom glasova poslanika.
Predsednik Narodne skupštine koristio je i svoju poziciju da učestvuje u debati. Za vreme jesenjeg zasedanja, predsednik Skupštine nijednom nije govorio iz poslaničkih klupa, ali je ipak učestvovao u raspravi (prema čl. 100 Poslovnika Narodne skupštine, kada želi da učestvuje u raspravi predsednik Skupštine je u obavezi da siđe u poslaničke klupe).
Tri potpredsednika Skupštine koji pripadaju opozicionim poslaničkim grupama, kao i jedan poslanik iz vladajuće većine nisu predsedavali plenarnom sednicom za vreme jesenjeg zasedanja. Od sedam potpredsednika, predsedavanje Skupštinom preuzimali su Sandra Božić (Srpska napredna stranka), Elvira Kovač (Savez vojvođanskih Mađara) i Snežana Paunović (Socijalistička partija Srbije).
Atmosfera u plenumu na ivici incidenata
Vreme koje su poslanici imali na raspolaganju često je korišćeno za obračune sa političkim protivnicima. Govore određenog broja poslanika, kako iz vladajuće većine, tako i iz opozicije, odlikovala je inflamatorna retorika, kao i nekoliko situacija na ivici fizičkog sukoba, zbog kojih je proglašena pauza u radu sednice.[5]
Seksizam je bio zastupljen u ovom zasedanju. Jedan od primera koji je privukao pažnju javnosti je nepristojni gest poslanika vladajuće većine Dalibora Šćekića koji je bio upućen poslanici opozicije Tatjani Manojlović. Iako su opozicione stranke izašle sa javnom osudom ovog gesta, reakcija predsednika Skupštine je izostala.
Za kršenja Poslovnika tokom čitavog jesenjeg zasedanja izrečena je kazna samo poslanicima iz opozicionih poslaničkih grupa.[6]
Izostanak kontrolnih mehanizama - poslaničkih pitanja i javnih slušanja
Za prvih pet meseci 13. saziva sednica nijednom nije održana poslednjeg četvrtka u mesecu (čl. 205. Poslovnika Narodne skupštine predviđa da se svakog poslednjeg četvrtka u mesecu postavljaju poslanička pitanja, na sednici koja je u toku, a rad po dnevnom redu radi toga prekida). Time je poslanicima onemogućeno da postave poslanička pitanja predstavnicima izvršne vlasti, a za posledicu ima ne samo kršenje prava narodnih poslanika, već i uskraćivanje mogućnosti da izvršnu vlast drže odgovarnom za svoje postupke i odluke. Osim toga, nije iskorišćena ni mogućnost da se organizuje dan za postavljanje poslaničkih pitanja na aktuelnu temu.
Jedan od mehanizama koje odbori mogu da koriste u svrhu sprovođenja kontrole nad izvršnom vlašću je javno slušanje (čl. 83 i 84 Poslovnika) koje služi pribavljanju informacija, odnosno stručnih mišljenja o predlogu akta koji je u skupštinskoj proceduri. Iako potencijalno koristan, od početka ovog saziva mehanizam javnog slušanja iskorišćen je jednom. Javno slušanje o budžetu za 2023. godinu je organizovao Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava, u okviru sednice 4. decembra 2022. godine, dan pre početka sednice.
Opstrukcija rada u odborima kojima predsedava opozicija
Četvrtinom odbora predsedavaju poslanici iz opozicije. Međutim, kako većinu članova u odborima predstavljaju poslanici vladajuće većine, uslovi za ostvarivanje pluralizma mišljenja su često onemogućeni. Kao i u plenumu, rad u odborima bio je podložan opstrukcijama.
Predsednik Odbora za spoljne poslove iz redova opozicije sazvao je sednicu Odbora na kojoj je jedina tačka dnevnog reda bila rezolucija o usaglašavanju spoljne politike Srbije sa spoljnom politikom Evropske unije, koja otvara vrata sankcijama protiv Rusije. Vladajuća većina u Odboru odložila je ovu sednicu na predlog zamenice predsednika Odbora, sa obrazloženjem da ne postoje “formalno-pravni uslovi za njeno održavanje”.
Opstrukcija rada u odborima bila je izražena u Odboru za zaštitu životne sredine. Kulminacija opstrukcija je zabeležena održavanjem paralelnih sednica odbora. Predsednik Odbora i poslanici iz redova opozicije održali su sednicu u Loznici na temu iskopavanja litijuma, dok su istovremeno potpredsednik Odbora i poslanici iz redova vladajuće većine održali sednicu na istu temu u Beogradu. Kako je sednici u Loznici prisustvovao mali broj članova Odbora, na sednici nije moglo da se odlučuje.[7]
Većina u Odboru za zaštitu životne sredine je glasala i protiv stavljanja teme ekološke katastrofe izlivanja amonijaka u Pirotu na dnevni red. Većina je izglasala da se sa dnevnog reda ukloni tačka “Razno” kako ne bi bila iskorišćena za raspravu na ovu temu.
Većina u Odboru za kulturu i medije glasala je protiv otvaranja pitanja objave uznemirujućeg intervjua sa serijskim silovateljem u tabloidu Informer, uprkos snažnim reakcijama javnosti protiv promocije nasilja nad ženama koje u društvu predstavlja sveprisutan problem.
Administrativni odbor nije odlučivao po prijavi za kršenje etičkog kodeksa koju je Otvoreni parlament podneo zbog povrede Poslovnika koju je nepristojnim gestom učinio poslanik vladajuće većine Dalibor Šćekić. Odbor je imao rok od 30 dana od dana prijema, koji je istekao 22. decembra 2022. godine.
Nezavisne institucije marginalizovane uz kršenje Poslovnika
Na skupštinskoj agendi se nisu na propisan način našli ni godišnji izveštaji nezavisnih institucija za 2021. godinu, čime je demonstrirana marginalizacija uloge institucija koje treba da budu produžena ruka Skupštine u kontroli izvršne vlasti. Izveštaji su se našli u raspravi u odborima tek pred kraj godine (u proseku devet meseci kašnjenja u odnosu na mart kada je rok nezavisnim institucijama da izveštaje podnesu Skupštini). Zaključci odbora o izveštajima nezavisnih institucija nisu stigli na agendu plenarne sednice, iako je Skupština po članu 238. Poslovnika dužna da to učini na prvoj narednoj sednici.
Kašnjenje sa izborom Zaštitnika građana
Izbor Zaštitnika građana kasni pola godine. Njegov petogodišnji mandat, dodeljen u skladu sa prethodnim Zakonom o Zaštitniku građana, istekao je 20. jula 2022. godine. Javni poziv za novo imenovanje trebalo je da bude raspisan šest meseci pre isteka mandata, po novom Zakonu koji je na snazi od 2021. godine, odnosno 20. februara 2022. godine. Procedura izbora novog Zaštitnika započinje tako što predsednik Skupštine raspisuje javni poziv svim zainteresovanim licima da se prijave za kandidata za Zaštitnika građana.
Protivzakonito zadržavanje predate narodne inicijative
Narodna inicijativa sa 38.000 potpisa koja je podnesena (prema Ustavu, za predlaganje zakona potrebno je minimum 30.000 potpisa) u junu 2022. godine sa predlogom Zakona o zabrani eksploatacije bora i litijuma još uvek nije ušla u skupštinsku proceduru. Sledeći korak u proceduri predstavlja verifikacija potpisa koju Narodna skupština još uvek nije izvršila. Zvanično objašnjenje je da su potpisi u procesu izgubljeni u Skupštini. Ova tema je naišla na zid čutanja od strane predsednika skupštine koji je u više navrata izbegavao odgovor na pitanja poslanika šta je sa inicijativom. Istovremeno, Odbor za zakonodavstvo i ustavna pitanja, kao i Ministarstvo državne uprave i lokalne samouprave su, u odgovoru poslaniku na pitanje o podnetoj inicijativi, zvanično odgovorili da prikupljeni potpisi nikada nisu stigli do njih na administrativnu proveru. Ovakav razvoj događaja oko prve narodne inicijative koja je predata po novom Zakonu o referendumu i narodnoj inicijativi pokazuje opredeljenost vladajuće većine da na svaki način, pa i protivzakonito, administrativnim “trikovima” opstruiše primenu zakona i izbegne obavezu izjašnjavanja o narodnoj inicijativi.
Kuda dalje sa interpelacijom?
Prvi put posle 11 godina, u decembru 2022. godine 55 opozicionih poslanika pokrenulo je mehanizam interpelacije protiv ministra finansija Siniše Malog, zbog izjave kojom je insinuirao da poslanike opozicije “neko plaća da rade protiv svoje zemlje”[8] (sporna izjava ministra dogodila se 08. decembra 2022. godine na plenarnoj sednici Narodne skupštine). Navedeno pismeno se podnosi predsedniku Narodne skupštine, koji ga potom prosleđuje nadležnom Odboru za ustavna i zakonodavna pitanja. Nadležni Odbor o interpelaciji još uvek nije odlučivao.
Nemogućnost građana da prisustvuju sednicama narodnih poslanika u holu Skupštine
Građanima koji su trebali da prisustvuju i da se obrate na konferencijama za novinare na poziv narodnih poslanika u holu Narodne skupštine u najvećem broju slučajeva nije dozvoljen prisutup, iako je u prethodnim sazivima ta praksa poštovana. Prema važećem Poslovniku, predsednik Narodne skupštine daje odobrenje drugim licima za učešće na konferencijama. Za ovakvo postupanje u javnosti nije pruženo objašnjenje.
Izostanak uvodne obuke za narodne poslanike
Opstrukcije su bile primetne od samog početka zasedanja - za poslanike koji su na toj funkciji prvi put nije organizovana uvodna obuka za upoznavanje sa ulogom poslanika i radom Skupštine. Ovo je posebno zabrinjavajuće imajući u vidu da je preko 50 odsto poslanika po prvi put u toj ulozi.
[1] U prvom jesenjem zasedanju 12. saziva (jesen 2020. godine) održano je 12 sednica, od čega tri proceduralne (konstituisanje i izbor Vlade).
[2] Broj tačaka dnevnog reda, osim na sednici na kojoj je usvojen Zakon o ministarstvima, iznosio je 18, 21 i 35 tačaka.
[3] Opozicija je pokušala da donekle popravi ovu situaciju tako što je predložila produženje vremena za raspravu, u skladu sa čl. 97 st 3. Poslovnika, međutim taj predlog nije dobio većinu glasova narodnih poslanika na glasanju.
[4] Pravo na repliku je opozicionim poslanicima uskraćivano čak i kada su bili imenom direktno spomenuti od strane drugih poslanika koji nisu članovi njihove poslaničke grupe, ili je njihovo izlaganje pogrešno tumačeno, kao i kada su se poslanici vlasti uvredljivo izražavali o opozicionoj poslaničkoj grupi ili političkoj stranci kojoj pripadaju poslanici odnosne poslaničke grupe (Član 104. Poslovnika Narodne skupštine)
[5] Poslanici opozicije su u dva navrata nakon uvreda koje im je tokom sednice uputio šef najveće poslaničke grupe vladajuće većine Milenko Jovanov, i na koje predsedavajući nije reagovao, krenuli ka poslanicima vladajuće većine, i u susretu je došlo do koškanja. Takođe, poslanici vladajuće većine predvođeni Milenkom Jovanovim sačekali su jednom prilikom na izlazu iz Skupštine poslanike opozicije i snimali ih, uz verbalne provokacije sve dok nisu dobili odgovore koje mogu smatrati pretećim. I najzad, dogodila se i situacija da poslanik vladajuće većine prepreči svojim telom prolaz do izlaza iz sale poslanici opozicije, praveći se da se šali, iako je ona jasno iskazala da to ne doživljava kao šalu.
[6] U prethodnom sazivu, u kojem nije bilo opozicije, nije izrečena nijedna novčana kazna poslanicima. U sazivu u period od 2016. do 2020. godine, novčane kazne su izricane dominantno opozicionim poslanicima. Ukupno šest poslanika je kažnjeno novčanim kaznama.
[7] Detaljnije objašnjenje kako je došlo do zakazivanja "rivalskih" sednica ovog Odbora: Skupštinske zavrzlame: Ko, kako i gde zakazuje sednice odbora?
An unusual situation on the parliamentary calendar – ‘rival’ sittings of the same parliamentary committee came into the limelight. The Environmental Protection Committee scheduled two, at first glance, almost identical sittings announced for the same day, Friday, November 25th, 2022, with an hour gap, both on the topic of lithium mining and the ‘Jadar’ project, but with one important difference – the sittings were held in two different cities, in Belgrade and in Loznica. The president of the committee with four committee members from the opposition and representatives of civil society was at the session in Loznica, while, at the session in Belgrade, there were the deputy president of the committee with members from the ruling majority, ministers Đedović and Vujović, the mayor of Loznica and two professors from the Faculty of Mining and Geology in Belgrade.
How did we get to ‘rival’ sittings of the same committee? Aleksandar Jovanović Ćuta, chairman of the committee and opposition MP, scheduled the fifth sitting of this committee for 11 o’clock with “Rio Tinto and the ‘Jadar’ project – pros and cons” on the agenda, using the right granted by the Rules of Procedure to schedule the sitting outside the Parliament – in the Assembly of the city of Loznica. Let us remind you, that is where the activities of the disputed project, against which the citizens have been protesting for more than a year, are partially taking place or being planned. All members of the committee, line ministers, experts in the field, including two associate deans of the University of Belgrade, residents and activists who submitted a people’s initiative on this topic were invited to the sitting. Then the vice chairman of the committee from the ruling majority, Milimir Vujadinović, at the request of the members of the committee from the ruling majority, scheduled the next in order, the sixth sitting of the committee for the same day and one hour earlier – at 10 o’clock, in Belgrade in the National Assembly, with the issue of lithium exploitation in Serbia on the agenda.
At the sitting scheduled by the chairman of the committee, Jovanović, neither the members nor the deputy members of the committee from the parliamentary majority showed up, thus blocking the possibility of the committee to make any decision. The line ministers did not show up either. On the other hand, the sitting scheduled by the parliamentary majority was attended by both line ministers with the explanation that they came to the sitting where quorum is met, and since the majority of members were also present, the committee in that composition (without opposition members) was able to adopt the conclusion. They concluded the following: “The committee received information and became acquainted with the issue from representatives of the professional public and two ministries (the Ministry of Mining and Energy and the Ministry of Environmental Protection); The committee is informed within its competences; During the discussion, MPs posed questions to experts and presented their observations; The committee will make the stenographic notes and the minutes of this sitting, available to MPs, the National Assembly and the public for detailed familiarisation with this topic.”
Although at first glance this may seem like a harmless parliamentary imbroglio, this situation is a signal of a more serious problem in the functioning of our Assembly and the work of MPs in the new convocation. What are the divided committee and ‘rival’ sitting telling us, what is it really about? In order to unravel this situation and understand its consequences, we must first go back to the basic rules of the game.
Who, when and where schedules sittings?
As a rule, the committee meeting is convened by the chairman of the committee, who is in charge of harmonising the work of his committee with other committees and the work of the Assembly, suggests to the committee how to deal with initiatives, petitions, proposals that are within the scope of the committee, takes care of whether the committee’s conclusions are implemented, etc. (see article 70 of the Rules of Procedure). At the same time, if one-third of the members of the committee (or the Speaker of the Assembly), submit a request to the chairman of the committee to schedule a sitting he is obliged to do so, within the time limit that the members determine and indicate in the request, on the topic they proposed for the agenda. If he does not do so within the specified period, then the sitting is called by the deputy chairman of the committee or the Speaker of the Assembly.
And what is the role foreseen for the deputy chairman of the committee? Well, according to the parliamentary Rules of procedure, the deputy assumes the duties of the chairman of the committee only if the chairman is prevented, for example due to illness, travel, or similar situation, and in agreement with the chairman of the committee. What is by no means usual is a situation in which the deputy chairman of the committee tries in any way to take over the role of chairman if there is no agreement between them. There is a clear difference in the roles and rights of the chairman of the committee and his/her deputy, which are specified in the parliamentary Rules of procedure, just like in the case of the Speaker of the Assembly and the deputy speaker, or the head of the parliamentary group and the deputy.
Who then tailors the work of the committee in practice? Although the chairman of the committee has formally the most authority, essentially without the support of the majority of committee members, the chair has no substantive power to steer the committee’s work, agenda, or committee’s conclusions. Committee members are the ones who adopt the agenda of the sitting and the conclusions at the end of the sitting, who can request that a topic or question be discussed at the plenum, to request information or reports from the competent bodies of the executive branch, whereby one third of the members can request convening a committee sitting on the topic they want, as we have already mentioned. If the majority of the committee members are not present at the committee sitting (the so-called ‘quorum’), those present can only initiate a discussion in order to inform the committee about a certain issue or a problem.
So, in practice, without the support of the majority of the committee members, the committee cannot decide which topic will be discussed at the sitting, cannot adopt a decision, initiate some of the mechanisms provided (such as a public hearing, for example), in other words, use all procedures available for quality and meaningful work. And who makes up the majority of committee members? The structure, i.e., the distribution of committee members by party, mirrors the relationship in the plenum – each parliamentary group proposes members and their deputies for the committees in proportion to the number of MPs it has and in relation to the total number of MPs. Therefore, in the composition of each committee, the majority among the members is the parliamentary majority (article 23 of the Rules of Procedure).
One important detail that is often overlooked is the explicit duty of committee members to participate in the work of the committee (prescribed by the Rules of procedure and the Law on the Assembly). Although these rules are stipulated by the parliamentary Rules of procedure and the Law, no specific sanction is prescribed in case the committee members violate them. Naturally, it may happen that committee members miss a sitting or two, due to other parliamentary duties, illness, travel, etc... but the solution for those cases is also foreseen: their deputies have the duty to replace them. Systematic avoidance of quorum, i.e. non-appearance of the majority of committee members at sittings, in practice hinders the work of the committee and fundamentally renders meaningless the mechanism that is necessary for the quality work of the committee and the Assembly. Result: citizens are deprived of the Assembly’s quality work of the Assembly.
The missing magic ingredient
With all the rules on the functioning of the committee set forth the Rules of Procedure and the Law, we often forget about the unwritten prerequisites that are taken for granted in functional democracies. It goes without saying that there is pluralism and functional dialogue in the Parliament between MPs or committee members from different parliamentary groups and political parties, because the moment they take the parliamentary oath, their priority becomes the representation of ALL citizens and the protection of the PUBLIC interest.
In other words, it is understood that, regardless of differences in political views and party interests, all MPs are united by a ‘higher’ goal – which is the quality work of the Assembly, when it comes to its legislative branch and in terms of parliamentary oversight and control over the work of the executive power, as well as the accountability for devoted and conscientious use of all parliamentary mechanisms for the benefit of the citizens to whom MPs must be available
This is the ‘magic ingredient’ without which parliamentary committees essentially cannot function in practice. The climate and current situations that we are witnessing in this convocation, instead of these basic prerequisites, demonstrate growing majority’s allergy to pluralism. And without the will and desire of the majority of committee members to use parliamentary mechanisms efficiently, citizens remain deprived of their quality work and results, particularly when it comes to important topics and burning issues that directly affect our lives.
How to proceed: power and accountability
From the brief work that the current convocation has put in so far, the increasing tensions between the ruling majority and the opposition are echoing. By not appearing at the sittings of the Committee for Environmental Protection convened outside the Assembly, the MPs of the parliamentary majority in practice avoid giving the opposition MPs even a small space to present their opinion, but also to initiate some of the oversight mechanisms over what the executive does in practice. It is natural that opposition MPs are the catalyst for parliamentary oversight and control.
Nevertheless, what the ruling majority does not see – or does not care to see – is that it simultaneously avoids a mechanism designed to help them hear what problems citizens are facing in the field, to get out of the ‘ivory tower’, open a direct channel of communication and timely perceive the burning concerns and obstacles that undermine the quality of everyday life for all of us in Serbia. And the price for that is high – not only do they not narrow the gap between the Assembly and the citizens, but they rather contribute to the growing mistrust towards the MPs, further worsening the image of the position and role of MPs in the eyes of the public. This is what local resident Zlatko Kokanović says for N1: “I am bitter and disappointed with such arrogance. Who is this Milimir, what did I do to him, what do I owe Milimir that he will not come and look into the eyes of two men who represent the village?“
Exactly the accumulation of such apparently benign situations, which in practice lead to nonsense, filibustering and obstruction of work, has hindered the high-quality and efficient work of the Assembly and led to a systemic disruption of processes and procedures in the previous 10 years or so. This is a sure path to the complete collapse of the institution of the Assembly, its integrity and the increasing distrust of the public towards the role, function and power of the Parliament in our society.
It is high time for all of us to return to the basics and essence, to inform ourselves and think about what committees and other parliamentary mechanisms are there for and what they are used for in practice, for the benefit of all of us.
Author: Tara Tepavac
Predsednik Narodne skupštine dr Vladimir Orlić sazvao je Četvrtu sednicu Drugog redovnog zasedanja Narodne skupštine Republike Srbije u 2022. godini, za četvrtak, 22. decembar 2022. godine, sa početkom u 9.30 časova.
1. Predlog zakona o izmeni Zakona o privremenom uređivanju načina naplate takse za javni medijski servis, koji je podnela Vlada;
2. Predlog zakona o dopuni Zakona o javnim medijskim servisima, koji je podnela Vlada;
3. Predlog zakona o izmeni Zakona o državnim službenicima, koji je podnela Vlada;
4. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora o izručenju između Republike Srbije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je podnela Vlada;
5. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora o transferu osuđenih lica između Republike Srbije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je podnela Vlada;
6. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora o pravnoj i sudskoj saradnji u građanskim i trgovinskim stvarima između Republike Srbije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je podnela Vlada;
7. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora o uzajamnoj pravnoj pomoći u krivičnim stvarima između Republike Srbije i Ujedinjenih Arapskih Emirata, koji je podnela Vlada;
8. Predlog zakona o potvrđivanju Ugovora između Republike Srbije i Federativne Republike Brazil o pravnoj pomoći u građanskim stvarima, koji je podnela Vlada;
9. Predlog zakona o potvrđivanju Drugog dodatnog protokola uz Konvenciju o visokotehnološkom kriminalu o pojačanoj saradnji i otkrivanju elektronskih dokaza, koji je podnela Vlada;
10. Predlog zakona o potvrđivanju Memoranduma o razumevanju između Ministarstva spoljnih poslova Republike Srbije i Ministarstva spoljnih poslova i spoljne trgovine Mađarske o zapošljavanju članova porodica diplomatskog, konzularnog i tehničkog osoblja, koji je podnela Vlada;
11. Predlog odluke o davanju saglasnosti na Finansijski plan Agencije za energetiku Republike Srbije za 2023. godinu, koji je podneo Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava;
12. Predlog odluke o davanju saglasnosti na Finansijski plan Regulatornog tela za elektronske medije za 2023. godinu, koji je podneo Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava;
13. Predlog odluke o davanju saglasnosti na Finansijski plan Komisije za hartije od vrednosti za 2023. godinu, koji je podneo Odbor za finansije, republički budžet i kontrolu trošenja javnih sredstava;
14. Predlog odluke o prestanku funkcije javnog tužioca, koji je podneo Odbor za pravosuđe, državnu upravu i lokalnu samoupravu;
15. Predlog odluke o izboru predsednika sudova, koji je podneo Visoki savet sudstva;
16. Predlog odluke o izboru sudija koji se prvi put biraju na sudijsku funkciju, koji je podneo Visoki savet sudstva;
17. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa DEMOKRATSKA STRANKA – DS;
18. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, sa ispravkom, koji je podnela Poslanička grupa SAVEZ VOJVOĐANSKIH MAĐARA;
19. Predlog odluke o izmenama Odluke o izboru članova i zamenika članova odbora Narodne skupštine Republike Srbije, koji je podnela Poslanička grupa „ALEKSANDAR VUČIĆ - ZAJEDNO MOŽEMO SVE“;
20. Predlog odluke o izmeni Odluke o sastavu Parlamentarnog odbora za stabilizaciju i pridruživanje, koji je podneo predsednik Narodne skupštine i
21. Predlog odluke o izmenama Odluke o sastavu stalnih delegacija Narodne skupštine Republike Srbije u međunarodnim parlamentarnim institucijama, koji je podneo predsednik Narodne skupštine.
Predsednik Narodne skupštine Republike Srbije dr Vladimir Orlić sazvao je Šesti redovni sastanak Kolegijuma Narodne skupštine u Trinaestom sazivu za četvrtak, 22. decembar 2022. godine, sa početkom u 8.30 časova.
1. Konsultacije u vezi sa radom Narodne skupštine na Četvrtoj sednici Drugog redovnog zasedanja Narodne skupštine Republike Srbije u 2022. godini;
2. Ostale aktivnosti u Narodnoj skupštini u periodu od 22. do 31. decembra 2022. godine i
3. Inicijativa za pripremu predloga zakona.